विकिपिडिया:मुख्य लेख/२०१५
|
मुख्य लेख
|
ई मासक प्रमुख लेख (नवम्बर, २०२४)
|
 मैथिली विकिपिडियाक सम्मुख पन्नामे प्रदर्शित होमएवाला मुख्य लेखकें मासिक रुप सँ स्तरीय लेखसभ सँ परिवर्तन करवाक व्यवस्था कएल गेल अछि । मैथिली विकिपिडियामे एखन धरि १४,११८ लेखसभ अछि जहिमे ५० लेखसभ मुख्य लेखक लेल चुनल जा चुकल अछि । कोनो भी लेख मुख्य लेखक लेल चुनल जेवाक लेल स्तरीय होनाए अनिवार्य अछि जकर लेल किछ मापदण्डसभ तय कएल गेल अछि । यदि अहाँक मुख्य लेखमे कोनो समस्या बुझबैत अछि या अहाँ कोनो समस्या देख रहल छी तँ कृपया ई पृष्ठक वार्तालापमे सन्देश देबऽ कऽ लेल अनुरोध करैत छी ।
|
|
|
मुख्य सामाग्रीसभ
जनवरी, २०१५ क मुख्य लेख राजविराज नेपालके एकटा प्रसिद्ध शहर छी । नेपालक पहिल टाउन प्लानिङ्ग कएर बसाएल सप्तरी जिलाके सदरमुकाम राजविराज तराईके सबसँ पहिल आर अधिराज्यक चतुर्थ नगरपालिका छी । वि.सं. १९९४ दिस सप्तकोशी नदी जखन पुरान सदरमुकाम हनुमाननगरके कटान करए लागल तखन सदरमुकाम आन ठाम घसकाबए वाला बात भेल वोकरे फलस्वरूप तत्कालीन बडाहाकिम प्रकाशशमशेर जबरा उपयुक्त ठाम खोजि शहर बसबएके जिम्मेवारी ख्यातिप्राप्त इन्जिनीयर डिल्लीजङ्गके देलक । वो अपन जमीनन्दारी मौजा रहल जोलहरी मलेठ गाम नजदिकै राजपुर मौजामे सदरमुकाम बसबए के निर्णय करलक । तखनक समय में सुन्दर शहरके रूपमें प्रसिद्धि पाबल भारतके जयपुरके नक्साके आधारमें टाउन प्लानिङ्ग कएर विं.सं.१९९८ में राजविराज शहर बासावोल गेल छल । ई शहर महेन्द्र राजमार्ग सँ १० किलोमिटर दक्षिणमें अछि| (पूरा लेख...) फरबरी, २०१५ क मुख्य लेख छिन्नमस्ता भगवती सप्तरी जिलाक राजविराजस दक्षिण सीमावर्ती क्षेत्र छिन्नमस्ता क सखडा गाममे परैत् अछि । प्राचिन इतिहास आर किवंदन्ती के अनुसार, सन् १०९७में मुसलमान आक्रमण कालमें कर्नाटकके कर्नाटवंशी राजा नान्यदेव भागेर पाटली पुत्र होएत मिथिला आई पुगल सिम्रौनगढ (बारा)मे राजधानी कायम करलक। ईहा नान्यदेव वंशके पाँचौँ पुस्ताके शक्रसिंह देव राजा भएल छल। ऊ नाबालक बेटा हरिसिंह देवके राजगद्दीपे राइख कऽ निर्वासित जीवन बिताबैल सप्तरी ऐला। तखैण जङ्गलस भरल ई स्थानमें जङ्गल सफा करई कालमें भेटल भगवती मूर्तिके ऊ आपन कुलदेवीके रूपमें स्थापना करलक् आ अपन नामसऽ देवीके नाम शक्रेश्वरी राखने छेला। देवीके शीर नभ्एल कारण सऽ कुछ समयके बाद छिन्नमस्ता भगवती नाम राखल गेल छेला ।
(पूरा लेख...) मार्च, २०१५ क मुख्य लेख जानकी मन्दिर पवित्र हिन्दू धर्मस्थल छी । जानकी अर्थात् सीताक इ मन्दिर वोकर जन्मस्थल जनकपुरमें अवस्थित अछि । इ मन्दिरकें मुगल शैलीमें बनाएल गेल अछि । नेपालक ख्यातीप्राप्त एहि मन्दिरके कलाक उत्कृष्ट नमुना मानल गेल अछि । प्राचिन मिथिलाक राजधानी जनकपुरमें अवस्थित जानकी मन्दिर विश्वभरिक हिन्दुक आस्थाक केन्द्र छी । हिन्दु धर्ममें लोकप्रिय रहल रामायणक सीताक जन्मस्थलमें निर्मित इ मन्दिर भव्य आ आकर्षक अछि । भारत मध्यप्रदेशस्थित टिकमगढक राजकुमारी वृषभानु कुँवरीद्वारा ९ लाख चाँदीक असर्फी खर्च कए निर्माण करावोल गेल मन्दिर रहलाक कारण एकरा नौलखा मन्दिर सेहो कहल जाएत अछि | (पूरा लेख...) अप्रैल, २०१५ क मुख्य लेख सगरमाथा संसारकें सबसँ ऊँच पर्वत शिखर छी । एकर उचाई समुन्द्र सतहसँ ८,८४८ मीटर (२९,०२८ फीट) अछि । इ नेपालकें सोलुखुम्बु जिलाकें खुम्जुङ्ग गा विस में अवस्थित अछि । तिब्बती भाषामें एकरा चोमोलुङ्गमा कहएत अछि । सगरमाथाकें सन १८६५ में ब्रिटिस सर्भेयर कर्णेल सर जोर्ज एभरेष्टकें नाममें माउन्ट एभरेस्ट नामाकरण केल गेल छल । बादमें सन् १९५६ (बि.स. २०१२) में इतिहास शिरोमणि बाबुराम आचार्य एकर नाम सगरमाथा राखने छल वो सगरमाथाकें नेपाली नाम झ्यामोलोङ्मो सेहो लिखने छल । सगरमाथाकें कतौ कतौ देवढुङ्गा सेहो कहल जाएत अछि । सगरमाथा पर्वतमें सर्वप्रथम, सन १९५३ मई २९ तारिखके भोर ११:१५ बजे, नेपालक तेन्जिङ नोर्गे शेर्पा आर न्युजिल्याण्डका सर एडमन्ड हिलारी अपन टांग राखने छल ।
(पूरा लेख...) मई, २०१५ क मुख्य लेख सचिन रमेश तेंदुलकर (जन्म: २४ अप्रिल १९७३) क्रिकेट के इतिहास में विश्व के सर्वश्रेष्ठ बल्लेबाज सभमें गिनल जाएत अछि । भारत के सर्वोच्च नागरिक सम्मान भारत रत्न सँ सम्मानित होबए वाला वो सर्वप्रथम खेलाडी आर सबसँ कम उमर के व्यक्ति छी । सचिन तेन्दुलकर राजीव गांधी खेल रत्न पुरस्कार सँ सम्मानित एकमात्र क्रिकेट खेलाडी छी । सन् २००८ में वो पद्म विभूषण सँ सहो पुरस्कृत केल गेल छल । सन् १९८९ में अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट में पदार्पण केला पश्चात् वो बल्लेबाजी में बहुत रास कीर्तिमान स्थापित केने अछि । वो टेस्ट आ एकदिवसीय क्रिकेट, दुनु में सर्वाधिक शतक बनेने अछि । वो टेस्ट क्रिकेट में सबसँ बेसी रन बनाबए वाला बल्लेबाज छी । ऐ सँगे वो टेस्ट क्रिकेट में १४००० सँ बेसी रन बनाबए वाला विश्व के एकमात्र खेलाडी छी । एकदिवसीय म्याच सभ में सहो वो सबसे बेसी रन बनाबए के कीर्तिमान प्राप्त अछि ।
(पूरा लेख...) जून, २०१५ क मुख्य लेख नेपाल, आधिकारिक नाम: संघिय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल एक दक्षिण एशियाली भूपरिवेष्ठित हिमाली राष्ट्र छी । एकर भौगोलिक अक्षांश २६ डिग्री २२ मिनेट सँ ३० डिग्री २७ मिनेट उत्तर आर ८० डिग्री ४ मिनेट सँ ८८ डिग्री १२ मिनेट पूर्वी देशान्तर तक फैलल अछि । एकर कूल क्षेत्रफल १,४७,१८१ वर्ग कि.मि अछि । इ क्षेत्रफल पृथ्वी के कूल क्षेत्रफलक ०.०३% आर एशिया महादेश के ०.३% परैत अछि । लण्डन स्थित ग्रीनवीच मिनटाइम सँ पूर्व भर रहल गौरीशंकर हिमालक नजदिक भऽ गेल ८६ डिग्री १५ मिनट पूर्वी देशान्तर के आधार मानि नेपालक प्रमाणिक समय ५ घण्टा ४५ मिनट अगाडी मानल जाएत अछि । नेपालक पूर्वी सीमा मेची नदी सँ पश्चिमी सीमा महाकाली नदीतक के कूल लम्बाई ८८५ कि.मि. अछि । उत्तर सँ दक्षिण तरफ के चौडाई मुदा एक समान नै अछि । पूर्वी भाग सँ पश्चिमी भाग कनि चौडा अछि । तहिना मध्य भाग कनि खुम्चल अछि । ए में अधिकतम चौडाई २४१ कि.मि. आर न्युनतम चौडाई १४५ कि.मि. रहल अछि । यसर्थ नेपालक सरदर चौडाई १९३ कि.मि. रहल अछि । नेपालक उत्तरमें चीनक स्वशासित क्षेत्र तिब्बत अछि त दक्षिण, पूर्व आर पश्चिममें भारत परैत अछि । नेपालक ८०% सँ बेसी नागरिक हिन्दू धर्म मानैत अछि जे विश्व में सभ सँ बेसी प्रतिशत हिन्दू धर्मावलम्बी भेल राष्ट्र सेहो छी ।
(पूरा लेख...) जुलाई, २०१५ क मुख्य लेख मोहनदास करमचन्द गान्धी (महात्मा गान्धी) (२ अक्टोबर १८६९ - ३० जनवरी १९४८) भारत तथा भारतीय स्वतन्त्रता आन्दोलनके एक प्रमुख राजनीतिक एवं आध्यात्मिक नेता छल । वो विश्वके महापुरूष में सँ एक छल । बेलायती सरकारके उपनिवेशके रूपमे रहल दक्षिण अफ्रीकाके रंगभेद अन्त्य करवाक लेल आ भारतके स्वतन्त्र करैके लेल गान्धी के बहुर पैघ योगदान अछि । अहिंसावादी नेता महात्मा गान्धीके सम्मानमे हुनकर जन्मदिवस २ अक्टोबरके संयुक्त राष्ट्र संघसे विश्व अहिंसा दिवसके रूपमे मनावैत अछि । ऊनकर सत्याग्रह(व्यापक सविनय अवज्ञाके माध्यमसे अत्याचारके प्रतिकारके आन्दोलन)के अग्रणी नेता छेल, ऊनकरके ई अवधारणाके अहिंसात्मक आन्दोलन कहल गेल अछि । महात्मा गान्धी भारतके स्वतन्त्रता दिल्याके जनताके नागरिक अधिकारसभ तथा स्वतन्त्रता आन्दोलनके लागि सम्पूर्ण विश्वके प्रेरित कर्ने अछि । ऊनकरके लोगसभ महात्मा गान्धीके नामसे चिनैत् अछि ।
(पूरा लेख...) अगस्त, २०१५ क मुख्य लेख जिमी वेल्स (जन्म ७ अगस्त १९६६) एक अमेरिकी इन्टरनेट प्रबन्धक तथा एक स्वतन्त्र विश्वकोष विकिपिडियाके तथा विकिया कम्पनीके सह-संस्थापक छी । संयुक्त राज्य अमेरिका मे जन्म लेलक इ नौजवान दुई टा विश्वविद्यालयमें अध्यापन केलक । सन् १९९६ में बोमिस के नामसँ दुई साझेदारक भागीदारीसँ एक वित्तीय संसाधन उपलब्ध कराबै वाला संस्था स्थापित केलक जे न्यूपेडिया नामक मुक्त ज्ञानकोश प्रदायी संस्थान आ वोकर अनुवर्ती प्रतिष्ठान विकीपिडियाके प्रारम्भिक आर्थिक सहयोग प्रदान केलक । अखन वो विकिमिडिया फाउन्डेसन के न्यासी बोर्ड में काम करैत अछि । इ फाउण्डेशन एक धर्मार्थ संगठन अछि जे बिना कोनो लाभके विकिपिडिया चलावैत अछि ।
(पूरा लेख...) सितम्बर, २०१५ क मुख्य लेख कैलाश पर्वत (अङ्ग्रेजी: Mount Kailsh, संस्कृत: कैलाश) तिब्बत में स्थित कैलाश हिमश्रृङ्खलाके एगो पर्वत छी । एकर पश्चिम तथा दक्षिण में मानसरोवर तथा राक्षस ताल अछि । एतय एसियाके किछु सभसँ पैग नदीके श्रोतलग अवस्थित अछि - जे में ब्रह्मपुत्र नदी, सिन्धु नदी आ सतलुज नदी रहल अछि । ऐ पर्वतके चार धर्ममें पवित्र मानल गेल अछि जे छी हिन्दू धर्म, जैन धर्म, बोन धर्म आ बौद्ध धर्म । ऐ पर्वत "कैलाश" के संस्कृत में (कैलाश) कहल जाएत अछि । इ शब्द केलाससँ आयल अछि, जेकर माने "स्फटिक" होएत अछि ।
(पूरा लेख...) अक्टुबर, २०१५ क मुख्य लेख बिराटनगर उपमहानगरपालिका नेपालक दोसर नम्हर शहर छी, जे कोशी अञ्चल अन्तर्गत मोरङ जिलाक दक्षिण भागमें अवस्थित अछि । ई नेपालक सब सँ नम्हर औद्योगिक नगर सेहो छी । ई नगर तथा आसपासक क्षेत्रमें बहुतेक संख्यामें कलकारखाना, उद्योग तथा व्यवसायसभ अछि । बिराटनगर एक पारवहन तथा वाणिज्य केन्द्र सेहो छी । एतय सँ भारत तथा तेसर मुलुकसँ ब्यापारिक सामानसभ आयात निर्यात होएत अछि । ए शहरमें पौराणिक कालक बिराट राजाक दरवार भेल विश्वास केल जाएत अछि । बिराट राजाक नामसँ बिराटनगरक नाम रहल विश्वास केल जाएत अछि । बिराटनगरसँ काठमाडौँ आ नेपालक अन्य सहरसभ हवाई आ सडक यातायातसँ जुडल अछि ।
(पूरा लेख...) नवम्बर, २०१५ क मुख्य लेखजनकपुर उपमहानगरपालिका जनकपुर अञ्चलक धनुषा जिलामें अवस्थित अछि । जनकपुर उपमहानगरपालिक रूपमें २०७१ साल मङ्गसिर १६ गते नगरपालिकासँ उपमहानगरपालिका लेल आवश्यक प्रक्रिया पूरा भेला बाद उपमहानगरपालिका घोषणा भेल । जनकपुरक उपमहानगरपालिका घोषित करएत काल एहिमें कुर्था, बसबिट्टी, बिन्धी, महुवा प्रको, लोहना, बेंगाशिवपुर, बसहिया, देवपुरा रूपैठा, लक्ष्मीपुरबगेवा, गोपालपुर तथा कनकपट्टी गाविसक समावेश करि एकरा उपमहानगरपालिका घोषणा केल गेल । एहि धनुषा जिलाक सदरमुकाम सेहो छी । एतएक नेपालक प्रसिद्ध मन्दिर जानकी मन्दिर अछि । जनकपुर नगरक मैथिली संस्कृतिक केन्द्र मानल जाएत अछि । जनकपुर वा जनकपुरधाम दक्षिण पूर्व नेपालक जनकपुर अञ्चल अन्तर्गत धनुषा जिलामें अवस्थित अछि । एहि शहर नेपालक तराईमें पडएत अछि आर एकरा साँस्कृतिक, ब्यापारिक तथा राजनैतिक दृष्टिकोणसँ महत्वपूर्ण मानल जाएत अछि ।
ई धनुषा जिलाक प्रशासकिय केन्द्र सेहो छी । एहि सहरक अनुमानित जनसंख्या ९७,७७६ अछि । ई नेपालक राजधानी काठमाडौँसँ ४०० कि.मि. दक्षिण पूर्वमें अछि तथा भारतीय सीमासँ २० कि.मी.मे अवस्थित अछि । भौगोलिक अक्षांस आर देशान्तरक हिसाबमे एहि सहर २६° ४२' ४४" उत्तर, ०८५° ५५' १८" पूर्वमे अवस्थित अछि । जनकपुर हिन्दू धर्ममे एक महत्वपूर्ण स्थल तथा नेपालक एकमात्र रेल भेला कारण पर्यटनक लेल सेहो महत्वपूर्ण सहर छी ।
(पूरा लेख...) दिसम्बर, २०१५ क मुख्य लेख जनक मिथिला देशक ऐतिहासिक राजा छी । जनक वैदिकक राजासबक उल्लेख केल जाएवाला नाम सेहो छी । वैदेह राजा ऋगवैदिक कालक नमी सप्याक नामसँ छल, यज्ञ करैत सदेह स्वर्ग गेलाह, ऋगवेदमे वर्णन अछि । ओ इन्द्रकसंग देलन्हि असुर नमुचीक विरुद्ध आ ताहिमे इन्द्र हुनका बचओलन्हि । शतपथ ब्राह्मणक विदेघमाथव आ पुराणक निमि दुनू गोटेक पुरोहित गौतम छथि से दुनू एके छथि आ एतएसँ विदेह राज्यक प्रारम्भ । माथवक पुरहित गौतम मित्रविन्द यज्ञक बलिक प्रारम्भ कएलन्हि आ पुनः एकर पुनःस्थापना भेल महाजनक-२ क समयमे याज्ञवल्क्य द्वारा निमि गौतमक आश्रमक लग जयन्त आ मिथि -जिनका मिथिला नामसँ सेहो सोर कएल जाइत छन्हि, मिथिला नगरक निर्माण कएलन्हि । निमीक जयन्तपुर वर्तमान जनकपुरमे छल, मिथीक मिथिलानगरीक स्थान एखन धरि निर्धारित नहि भए सकल अछि, अनुमानित अछि जनकपुरक लग । सीरध्वज जनक सीताक पिता छथि आ एतयसँ मिथिलाक राजाक सुदृढ़ परम्परा देखबामे अबैत अछि । कृति जनक सीरध्वजक बादक १८म पुस्तमे भेल छलाह । कृति हिरण्यनाभक पुत्र छलाह आ जनक बहुलाश्वक पुत्र छलाह । याज्ञवलक्य हिरण्याभक शिष्य छलाह, हुनकासँ योगक शिक्षा लेने छलाह । कराल जनक द्वारा एकटा ब्राह्मण युवतीक शील-अपहरणक प्रयास भेल आ जनक राजवंश समाप्त भs गेल । (पूरा लेख...) | |