भारत रत्न

(भारत रत्‍नसँ पुनर्निर्देशित)

भारत रत्न भारतक सर्वोच्च नागरिक सम्मान थीक ।[१][२][३] ई सम्मान राष्ट्रीय सेवाक लेल प्रदान कएल जाएत अछि । ओ सेवा सभ थीक - कला, साहित्य, विज्ञान आ सार्वजनिक सेवा । अहि सम्मानक स्थापना २ जनवरी, १९५४ मे भारतक तत्कालीन राष्ट्रपति श्री राजेन्द्र प्रसादद्वारा कएल गेल छल । आन अलङ्करणक समान जकां ई सम्मान सेहो नामक संग पदवीक रूप मे नै अनुकूलित कयल जाएत अछि ।[४][५] प्रारम्भ मे ई सम्मान मरणोपरान्त देबाक प्रावधान नहि छल, ई प्रावधान सन् १९५५मे जोड़ल गेल । तकरा बाद एखन धरिक सम्मानमे १० व्यक्ति के मरणोपरान्त भारत-रत्न प्रदान कएल गेल अछि ।

भारत रत्न


भारत सरकारद्वारा प्रदत्त
प्रकारनागरिक
श्रेणीराष्ट्रीय
विवरण
अखनसूर्यक प्लेटिनम छविक संग भारत रत्न देवनागरी लिपिमे ढ़ालि अंकित कयल, एकटा पीपरक पातमे
पहिनेमध्यमे भारतक प्रतीक प्लेटिनम मे आ देवनागरी लिपि मे भारतक आदर्श वाक्य सत्यमेव जयते
अखन
तथ्याङ्क
स्थापना१९५४
पहिल बेर प्रदान१९५४
अन्तिम बेर प्रदान२०१५
कुल प्रदान४५
पहिल विजेता(सभ)
पुरस्कार क्रम

पद्म विभुषण →

आन प्रतिष्ठित पुरस्कार सभ मे पद्म विभूषण, पद्म भूषण आ' पद्मश्रीक नाम लेल जा सकैत अछि ।

सम्मानित व्यक्तित्व सम्पादन करी

क्रम वर्ष नाम जीवन
१. १९५४ - डाक्टर सर्वपल्ली राधाकृष्णन (५ सितम्बर, १८८८१७ अप्रिल , १९७५)
२. १९५४ - चक्रवर्ती राजगोपालाचारी (१० दिसम्बर, १८७८ - २५ दिसम्बर, १९७२)
३. १९५४ - डाक्टर चन्‍द्रशेखर वेंकटरमण (७ नवम्बर, १८८८ - २१ नवम्बर, १९७०)
४. १९५५ - डाक्टर भगवान दास (१२ जनवरी, १८६९ - १८ सितम्बर, १९५८)
५. १९५५ - सर डा. मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या (१५ सितम्बर, १८६० - १२ अप्रिल , १९६२)
६. १९५५ - पं. जवाहर लाल नेहरू (१४ नवम्बर, १८८९ - २७ मई, १९६४)
७. १९५७ - गोविंद वल्लभ पंत (१० सितम्बर, १८८७ - ७ मार्च, १९६१)
८. १९५८ - डा. धोंडो केशव कर्वे (१८ अप्रिल , १८५८९ नवम्बर, १९६२)
९. १९६१ - डा. बिधन चंद्र रय (१ जुलाई, १८८२ - १ जुलाई, १९६२)
१०. १९६१ - पुरूषोत्तम दास टंडन (१ अगस्त , १८८२ - १ जुलाई, १९६२)
११. १९६२ - डा. राजेंद्र प्रसाद (३ दिसम्बर, १८८४ - २८ फरबरी, १९६३)
१२. १९६३ - डा. जाकिर हुसैन (८ फरबरी, १८९७ - ३ मई, १९६९)
१३. १९६३ - डा. पांडुरंग वामन काणे (१८८०-१९७२)
१४. १९६६ - लाल बहादुर शास्त्री (२ अक्टुबर, १९०४ - ११ जनवरी, १९६६), मरणोपरान्त
१५. १९७१ - इंदिरा गाँधी (१९ नवम्बर, १९१७ - ३१ अक्टुबर, १९८४)
१६. १९७५ - वराहगिरी वेंकट गिरी (१० अगस्त , १८९४ - २३ जून, १९८०)
१७. १९७६ - के. कामराज (१५ जुलाई, १९०३ - १९७५), मरणोपरान्त
१८. १९८० - मदर टेरेसा (२७ अगस्त , १९१० - ५ सितम्बर, १९९७)
१९. १९८३ - आचार्य विनोबा भावे (११ सितम्बर, १८९५ - १५ नवम्बर, १९८२), मरणोपरान्त
२०. १९८७ - खान अब्दुल गफ्फार खान (१८९० - २० जनवरी, १९८८), प्रथम गैर-भारतीय
२१. १९८८ - एम जी आर (१७ जनवरी, १९१७ - २४ दिसम्बर, १९८७), मरणोपरान्त
२२. १९९० - डा. भीमराव रामजी अम्बेडकर (१४ अप्रिल , १९८१ - ६ दिसम्बर, १९५६), मरणोपरान्त
२३. १९९० - नेल्सन मन्डेला (१८ जुलाई, १९१८), द्वितीय गैर-भारतीय
२४. १९९१ - राजीव गान्धी (२० अगस्त , १९४४ - २१ मई, १९९१), मरणोपरान्त
२५. १९९१ - सरदार बल्लभ भाई पटेल (३१ अक्टुबर, १८७५ - १५ दिसम्बर, १९५०), मरणोपरान्त
२६. १९९१ - मोरारजी देसाई (२९ फरबरी, १८९६ - १० अप्रिल , १९९५)
२७. १९९२ - मौलाना अबुल कलाम आजाद (११ नवम्बर, १८८८ - २२ फरबरी, १९५८), मरणोपरान्त
२८. १९९२ - जे आर डी टाटा (२९ जुलाई, १९०४ - २९ नवम्बर, १९९३)
२९. १९९२ - सत्यजीत राय (२ मई, १९२१ - २३ अप्रिल , १९९२)
३०. १९९७ - अब्दुल कलाम (१५ अक्टुबर, १९३१)
३१. १९९७ - गुलजारीलाल नन्दा (४ जुलाई, १८९८ - १५ जनवरी, १९९८)
३२. १९९७ - अरुणा असाफ अली (१६ जुलाई, १९०९ - २९ जुलाई, १९९६), मरणोपरान्त
३३. १९९८ - एम एस सुब्बुलक्ष्मी (१६ सितम्बर, १९१६ - ११ दिसम्बर, २००४)
३४. १९९८ - सी सुब्रामनीयम (३० जनवरी, १९१० - ७ नवम्बर, २०००)
३५. १९९८ - जयप्रकाश नारायण (११ अक्टुबर, १९०२ - ८ अक्टुबर, १९७९), मरणोपरान्त
३६. १९९९ - पं. रवि शंकर (७ अप्रिल , १९२०)
३७. १९९९ - अमृत्य सेन (३ नवम्बर, १९३३)
३८. १९९९ - गोपीनाथ बोरदोलोई (१८९०-१९५०) , मरणोपरान्त
३९. २००१ - लता मंगेशकर (२८ सितम्बर, १९२९)
४०. २००१ - उस्ताद बिस्मिल्ला खां (२१ मार्च, १९१६ - २१ अगस्त , २००६)
४१. २००८ - पं.भीमसेन जोशी (४ फरबरी, १९२२ - २४ जनवरी,२०११)
४२. २०१४ - सि.एन.आर.राव (३० जुन, १९३४)
४३. २०१४ - सचिन तेन्दुलकर (२४ अप्रिल , १९७३)
४४. २०१५ अटल बिहारी वाजपेयी (२५ दिसंबर, १९२४- १६ अगस्त २०१८), २४ दिसम्बर २०१४ को घोषित
४५. २०१५ महामना मदन मोहन मालवीय (२५ दिसंबर, १८६१- १२ नवंबर, १९४६), मरणोपरान्त, २४ दिसम्बर २०१४ को घोषित
४६. २०१९ प्रणब मुखर्जी (११ दिसम्बर, १९३५ - ३१ अगस्त, २०२०)
४७. २०१९ भूपेन हजारिका (८ सितम्बर, १९२६५ नवम्बर, २०११) , मरणोपरान्त
४८. २०१९ नानाजी देशमुख (११ अक्टुबर, १९१६२७ फरबरी, २०१०) , मरणोपरान्त
४९. २०२४ कर्पूरी ठाकुर (२४ जनवरी,१९२४ - १७ फरबरी, १९८८) , मरणोपरान्त
५०. लालकृष्ण आडवाणी (८ नवम्बर, १९२७ - )

पदक सम्पादन करी

सन्दर्भ सामग्रीसभ सम्पादन करी

  1. पायली, मूलमट्टोम वार्के (१९७१). द कन्स्टीट्यूशन अफ इण्डिया. नई दिल्ली: एस चांद एण्ड कम्पनी लि.. pp. ११४. आइएसबिएन 81-219-2203-8. 
  2. महाजन, विद्याधर (१९७१). द कन्स्टीट्यूशन अफ इण्डिया. लखनऊ, उत्तर प्रदेश: ईस्टर्न बुक कंपनी. pp. 169. 
  3. होएबर्ग, डेल; इन्दु रामचन्दानी (२०००). स्टूडेन्ट्स ब्रिटैनिका इण्डिया. नई दिल्ली: ब्रिटैनिका विश्वकोश (भारत). भाग.३, पृ.१९८. आइएसबिएन 0-85229-760-2. 
  4. बसु, दुर्गा दास (1988). Shorter Constitution of India. नई दिल्ली: प्रेन्टिस हल अफ इंडिया. 
  5. बसु, दुर्गा दास (1993). Introduction to the Constitution of India. नई दिल्ली: प्रेन्टिस हल अफ इंडिया. 

बाह्य जड़ी सभ सम्पादन करी