हरिद्वार भारतक उत्तराखण्ड राज्यमे अवस्थित अछि । ई ठाम हिन्दू धर्मावलम्बीसभक लेल बहुत प्रसिद्व मानल जाइत अछि । हिन्दू धर्मावलम्बीसभक पवित्र पावनि गंगा नदी हरिद्वारमे अवस्थित अछि । अही ठाम प्रत्येक १२ बर्षमे कुम्भ मेला लागैत अछि । मनसा देवी, चण्डी देवी ,दक्ष प्रजापति मन्दिर लगायत छोट बड़का हजारौके संख्यामे मन्दिर अछि । साँझक समय गंगा आरती बहुत मन मोहक होएत अछि । ऋषिकेश, देहरादून , मन्सुरी, बद्रीनाथ, केदारनाथ, गङ्गोत्री, यमनोत्री जेवाक लेल लग परैत अछि।

हरिद्वार
Haridwar
शहर
हरिद्वारक पवित्र शहर
Aarti at Har-ki-Pauri, Haridwar.jpg
Ropeway to Chandi Devi Temple, Haridwar.jpg
Chandidevi temple5.JPG
Evening view of Har-ki-Pauri, Haridwar.jpg
Ganga river at haridwar.jpg
Hindu god Shiva murti statue near Ganges in Haridwar India sights culture beliefs 2015.jpg
Mansa Devi Temple, Haridwar 06.jpg
Haridwar Junction Railway Station (Oct 18, 2011).jpg
Aarti at Har-ki-Pauri
Chandidevi Temple, Har-ki-Pauri in morning
Mansadevi, Railway Station
Shiv Murti near Ganga, Evening view of Har-ki-Pauri
Ropeway to Chandi Devi Temple
लुआ त्रुटि मोड्युल:Location_map में पंक्ति 479 पर: Unable to find the specified location map definition. Neither "Module:Location map/data/भारत उत्तराखण्ड" nor "Template:Location map भारत उत्तराखण्ड" exists।
निर्देशाङ्क: २९°५६′४२″N ७८°०९′४७″E / २९.९४५°N ७८.१६३°E / 29.945; 78.163निर्देशाङ्क: २९°५६′४२″N ७८°०९′४७″E / २९.९४५°N ७८.१६३°E / 29.945; 78.163
देश भारत
राज्यउत्तराखण्ड
जिलाहरिद्वार जिला
क्षेत्रफल
 • शहर१२.३ किमी (४.७ वर्गमाइल)
उँचाई३१४ मिटर (१०३० फिट)
जनसङ्ख्या (2011)[१]
 • मेट्रो३,१०,५६२
भाषासभ
 • आधिकारिक हिन्दी, उर्दू
समय क्षेत्र IST (युटिसी+5:30)
पिन२४९४०१
टेलिफोन कोड०१३३४
गाडी दर्ताUK -08
लिंग अनुपात1.18[१] /
वेबसाइटuk.gov.in
हरिद्वारक एक झलक

हरिद्वारको इतिहास तथा वर्तमानसंपादित करें

हरिद्वारक नामसँ ई "हरि" (भगवान)क "द्वार" छी । पवित्र पावनी गंगा नदी हिमालयसँ उद्धव भऽ हरिद्वारमे प्रवेश करैक कारण एकरा "गंगाद्वार" सेहो कहल जाएत अछि ।[२] हिन्दू धर्मक सब ग्रन्थसभमे हरिद्वारक वर्णन कएल गेल पवैत अछि। हरिद्वारक दर्शन मात्र स्वर्गक द्वार खुलैत अछि । एहि कारण ई ठाउँक नाम "स्वर्गद्वार" सेहो रहल अछि ।[३] हरिद्वार सप्तपुरीसभमे एक छी ।[४] कुम्भ मेला लागेके कारण ई ठाउँके "कुम्भनगरी" सेहो कहै चिनैत अछी।

प्रकृति प्रेमिसभकलेल हरिद्वार स्वर्ग जहिना सुन्दर अछी । हरिद्वार हिन्दू संस्कृति आ सभ्यताक एक बहुरूपदर्शक प्रस्तुत करैत अछी । एकर उल्लेख पौराणिक कथासभमे कपिलस्थान, गंगाद्वार तथा मायापुरीक नामसँ सेहो कएल गेल अछी। ई चार धाम यात्राक लेल प्रवेशद्वार सेहो छी (उत्तराखंडक चार धाम अछी:- बद्रीनाथ, केदारनाथ, गंगोत्री र यमुनोत्री), तहिकरण भगवान शिवक अनुयायी आ भगवान विष्णुक अनुयायी एकरा क्रमशः हरद्वार तथा हरिद्वारक नाम पुकारैत अछी । हर यानी शिव आ हरि यानी विष्णु छी ।

प्रशासनिक पृष्ठभूमिसंपादित करें

भुगोलसंपादित करें

हरिद्वारमे हिन्दू वंशावलीसभक खातासंपादित करें

जलवायुसंपादित करें

जनसङ्ख्यासंपादित करें

नगरका महत्वपूर्ण क्षेत्रसभसंपादित करें

दर्शनीय धार्मिक स्थलसभसंपादित करें

औद्योगिक क्षत्रसंपादित करें

शैक्षिक संस्थासंपादित करें

पर्वसभसंपादित करें

यातायातसंपादित करें

सन्दर्भ सामग्रीसभसंपादित करें

  1. १.० १.१ "haridwar City Polulation Census of India, 2011", Office of the Registrar General, India, २ मार्च २००२, अन्तिम पहुँच २३ अगस्त २०१५ 
  2. हेम वंत पुराण
  3. शिव पुराण
  4. सप्त पुरी

बाह्य जडीसभसंपादित करें

एहो सभ देखीसंपादित करें