शेर्पा जाति (शेर्पा भाषा: ཤར་པའི་མི་རིགས།, वयली: shar pa'i mi rigs) नेपालक उच्च हिमाली क्षेत्रक जातिगत समूह छी। शेर्पा भाषाम "शरपा" अथवा "शरवा"क मतलब पूर्वी निवासी होएत अछि जे शब्द सम्भोट लिपिमे लिखल शेर्पा इतिहाससभक (शेर्पा भाषा: ཤར་པ།, वयली: shar pa) भेलाहक पश्चाता देवनागरी आर अंग्रेजी लिपिमे शेर्पा कहिक लिखल गेल अछि । शेर्पासभ पूर्वी तिब्बत सर्वप्रथम सन् १४८० मे अपन ठाम छोडि १५३० मे नेपालक पूर्वी क्षेत्र सोलुखुम्बु जिलाम बसाईँसराई भs आएल छल शेर्पासभक इतिहास आर संस्कृति नामक पुस्तकमे उल्लिखित अछि । बहुत शेर्पासभ नेपालक पूर्वी भागम बसोबास करैत अछि, रोल्वालिङ्ग उपत्यक तथा हेलम्बु धरि सेहोमे बसोबास करैत अछि । पङ्पोछे नेपालक शेर्पासभक सबसँ पुरान गाउँ छी। शेर्पा भाषा भोट-बर्मेली भाषा परिवारक दक्षिणी डारि मानल जाइत अछि। तहिना ई भाषा तिब्बती भाषासं बहुत मिलैत अछि आ कोनो-कोनो भाषा तिब्बतसं सेहो मिलैत अछि।[१]

ཤར་པའི་མི་རིགས།
शेर्पा जाति
कुल जनसङ्ख्या
२७६,७००
कुल जनसङ्ख्या धर्मसहित
 नेपाल २००,०००[१]
 भुटान३,२००[२]
 भारत सिक्किम, अरुणाचल प्रदेश,७३,५००[३]
 संयुक्त अधिराज्य
भाषासभ
शेर्पा , नेपाली भाषा, तिब्बती
धर्म
मुख्य रूपमा तिब्बती बौद्ध धर्म, ञिङमा (९३%) र अल्पसंख्यक: हिन्दु धर्म, बोन धर्म, ईसाई धर्म
सम्बन्धित जातीय समूह
तिब्बती, जिरेल, योल्मो


इतिहास सम्पादन करी

 
शेर्पा घर

शेर्पासभक इतिहास अनुसार सन् १४८० मे तिब्बतक पूर्वी क्षेत्र खाम सलमोगङसँ ठाम छोडल ५० वर्ष बाद खुम्बु क्षेत्रमे पहुँचल आ ओकर २३ साल बाद अर्थात सन् १५५३मे सोलुमे आएल गेल इतिहास उल्लेख कएल गेल अछि।[२] वोकरबाद सोलु आ खुम्बुसँ नेपालक विभिन्न भू-भागमा वसोवास करैत आएल तथ्यसभ प्रमाणित रहल अछि। विशेषक हिमाली क्षेत्रके अपन बसोवास स्थलक रूपमे हिमाली भू-भागमा बसोवासक शेर्पा जातिसभक विशेषता चिन आर तिब्बतसँ जोडल भू-भागम वसोवास भेल शेर्पा जातिक अन्य जातिक लोगसभसँ तिब्बती या भोटबासी (भोटे) कहैक प्रचलन सेहो रहल अछि।

शेर्पाक नामकरण सम्पादन करी

शेर्पा भाषा आ व्याकरणक आधारमे बात करैत “शर” कहैक पूर्व दिशा आ ”प“ स्वामित्वक बोध शब्द होइत अछि ཤར་པ། shar pa, शरप कहैक पूर्व दिशामे बसोबास कएनिहर पूर्वेली या पूर्वी निबासी कहैक शाब्दिक अर्थ होएत अछि। एही अर्थम व्याकरणक दृष्टिकोणसँ कोनो त्रुटी नै भेल आर मौखिक बोलि चालीमे सेहो सरल आ सहज तथा उपयुक्त भेलाहप् शेर्पासँ सम्बन्धित सम्भोट लिपिमे लेखेक लेखसभम सब एकमतमे शरप लिख्ल भेटल सेहो अंग्रेजी आ देवनागरी लिपिमे शरपके शेर्पा कहि व्यापकरूपम अशुद्ध लिखल देख्ल गेल अछि।[३]

शेर्पासभक मूल थर आ उपथर सम्पादन करी

शेर्पा समाजक इतिहासकार खनपो सङग्यस् तन्जीन (१९२४-१९९०) लेख्नु भेल ब्रहमदण्ड नामक शेर्पा इतिहास आ वंशावली तथा Snowlight of Everest मे उल्लेख कएल गेल अछि शेर्पा जातिक मूलथर आ उपथर निम्न प्रकारक अछि।[४] [५] [६] [७][८]

རུས་ཆེན། मूल थर རུས་ཆུང་། उपथर
ཤར་སྐད། Wylie नेपाली
མི་ཉག་པ།

mi-nyag-pa

मिञग्प

གྲགས་ཐོ། grags-mtho ड्रगथो
འགོ་ལེགས། 'go-legs गोलेग्
བེ་གནས་ས། be-gnas-sa बेनस्सा
ཡུལ་གོང་མ། yul-gong-ma युल गोङ्मा
མགར་རྩ། mgar-rtsa गरचा
བླ་མ།

la-ma लामा

སེར་པ། ser-pa सेरपा
དགོན་པ། dgon-pa गोन्पा
ཐིམ་མི།

thim-mi

थिम्मि

ས་ལ་ཀ sa-la-ka सालाका
སྒོ་བར་མ། sgo-bar-ma गोबरमा
ཁམས་པ་ཅེ། khams-pa-ce खमपचे
ལྕགས་པའམ་ལྕ་བ།

lcags-pa or ca-ba

चगपा अथवा चावा

ལྷུག་པ། lhug-pa ल्हुग्पा
རྣ་པ། rna-pa नपा

शेर्पा भाषा आ लिपि सम्पादन करी

अपन भावना आ विचारके सहज रुपसँ छोटनिक व्यक्तक भाषाक प्रयोग करैत अछि। तहि दवरा लोग आ भाषाक बीचमे अभिन्न सम्बन्ध रहल गेल अछि। भाषा लोगसभक विचार व्यत्तक महत्वपूर्ण संचार प्रणाली अथवा साधन छी। कोनो समुदाय वा वर्ग विशेषका पहिचानक भाषाक महत्वपूर्ण भूमिका अछि। भाषा आ संस्कृति विना जातित्वक पहिचान नै भऽ सकैत अछि। शेर्पा समुदायमे एक दोसर बीच अपन विचार व्यक्तक अपन अलग भाषा रहल गेल अछि, जेकरा शेर्पा भाषा कहैत छी। ताही खातिर शेर्पासभक सेहो अपन अलग भाषाक विकास भेल अछि। ई भाषाक शुद्ध उच्चारण करबाक लिपि मतलब सम्भोट लिपि छी।

शेर्पासभक धर्म सम्पादन करी

 
थाङ्मद् देछेन छोस्खोर लिङ् गोन्पा

नेपालक लुम्बिनीमे जन्म भेल सिद्धार्थ गौतमक बुद्धात्त्व प्राप्त पश्चात् भारतक ठामसभ्मे उपदेश द भारतम बौद्ध धर्मक विकास भेल छल। तत् पश्चात् कालान्तरमा अहि धर्मक विकास आर लोकप्रियतासँ चीन, तिब्बत, जापान आर मंगोलिया लगायत एशियाक बहत मुलुकसभ्मे व्यापक स्थान भेटल। ओहि क्रमम हिमाली क्षेत्र तिब्बतमा सर्वप्रथम धर्मराज स्रोङ्चन गम्पो (जन्मकाल ५५७ ई.) क राज्यकालमा बौद्ध धर्मको प्रवेश भेल छल विशेषतः (७६३ ई.मा) नालन्दासँ शान्तरक्षितक तिब्बत आगमन पश्चात् ई आउर व्यापक रूप सँ भेल। ओ तिब्बतम बौद्धधर्मक प्रचारार्थ स्वयं राजाके आमन्त्रण केनेए छल।

बौद्ध शासनधर शेर्पा महापुरुषसभ: सम्पादन करी

खुम्बु क्षेत्रक बौद्ध शासनधर सम्पादन करी

  • བླ་མ་བུདྡྷའི་མཚན་ཅན། लामा बुद्ध छन्चन
  • བླ་མ་གསང་བ་རྡོ་རྗེ། लामा सङ्व दोर्जे
  • བླ་མ་རོལ་པའི་རྡོ་རྗེ། लामा रोल्पयी दोर्जे
  • བླ་མ་མཁྱེན་པ་རྡོ་རྗེ། लामा ख्येन्पा दोर्जे
  • སྐྱ་རོག་བསྟན་འཛིན་གྲགས་པའམ། རོལ་པ་རྡོ་རྗེ། क्यरोग तन्जीन ड्रग्पा / रोल्प दोर्जे
  • དཔལ་ཐིམ་མི་བཟང་པོའམ་ཕཊ྄་ཆེན། पल थिम्मि जङ्पो / फ़ट् छेन
  • འཇམ་དབྱངས་ཆོས་ཀྱི་རིག་འཛིན་ནམ་སྐྱབས་མགོན་འབྲེལ་ཚད་དོན་ལྡན། जम्याङ छोस्क्यी रिग्जीन
  • ཐང་བླ་སྤྲུལ་སྐུ་ངག་དབང་རྡོ་རྗེ། थाङ्ला टुल्कु ङग्वाङ दोर्जे
  • ཐང་བླ་ངག་དབང་ཚེ་རིང་དོན་གྲུབ། थाङ्ला ङग्वाङ छेरीङ दोन्ड्रुब
  • ཐང་སྨད་རིན་པོ་ཆེ་ངག་དབང་བཤད་སྒྲུབ་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན། थाङमद् रिन्पोछे ङग्वाङ शद्ड्रुब तान्पयी ग्याल्छन
  • ལ་ཕུག་རྡོ་བླ་མ་ཀུན་བཟང་ཡེ་ཤེས། लफुगदो लामा कुन्जङ येशे
  • བླ་མ་དགུ་ལོའམ་ངག་དབང་ནོར་བུ་བཟང་པོ། लामा गुलो / ङग्वाङ नोर्बु जङ्पो
  • ངག་དབང་བསྟན་འཛིན་བཟང་པོ། ङग्वाङ तन्जीन जङ्पो
  • སྐྱ་རོག་བླ་མ་ཨོ་རྒྱན་བསྟན་འཛིན། क्यरोग लामा ओर्ग्यन तन्जीन
  • སྐྱ་རོག་བླ་མ་བསྟན་འཛིན། क्यरोग लामा तन्जीन
  • ཆར་འོག་བླ་མ་སྐུ་ཞབས་མང་ཐོས། छरवोग लामा कुशाब मङ्थोस्
  • བླ་མ་ངག་དབང། लामा ङग्वाङ
  • དཀའ་ཆེན་ཨང་ཉི་མ། काछेन अङ ञिमा
  • རིག་འཛིན་ཀུན་བཟང་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ། रिग्जीन कुन्जङ ठ्रीन्लास ग्याछो
  • རྟོགས་ལྡན་ངག་དབང་ཚུལ་ཁྲིམས། तोग्दन ङग्वाङ छुल्ठ्रीम्स
  • དགེ་སློང་ངག་དབང་མཆོག་གྲུབ། गेलोङ ङग्वाङ छोग्ड्रुब
  • ཨ་ནི་རབ་བྱུང་མ། अनि रब्ज्युङमा
  • ཨ་ནི་ངག་དབང་པདྨ། अनि ङग्वाङ पद्म
  • सोलु क्षेत्रको बौद्ध शासनधर सम्पादन करी

  • བླ་མ་སྒྲུབ་པའམ་བསོད་ནམས་ཆོས་དར། लामा ड्रुब्प / सोद्नम छोस्दर
  • བླ་མ་སངས་རྒྱས་བསྟན་པ། लामा सङग्यास तन्पा
  • ངག་དབང་ཡོན་ཏན། ङग्वाङ योनतन
  • ངག་དབང་ཆོས་འཕེལ་རྒྱ་མཚོ། ङग्वाङ छोस्फेल ग्याछो
  • བླ་མ་བསྟན་འཛིན་རང་གྲོལ། लामा तन्जीन रङड्रोल
  • བླ་མ་སངས་རྒྱས་བསྟན་འཛིན། लामा सङग्यास तन्जीन
  • མཁན་པོ་བྱང་ཆུབ་ཚུལ་ཁྲིམས། खनपो ज्यङछुव छुलठ्रिमस्
  • མཁན་པོ་ངག་དབང་འོད་ཟེར། खनपो ङग्वाङ वोदसेर
  • खुम्बु क्षेत्रम अवस्थित शेर्पा गोन्पासभ सम्पादन करी

     
    तेंग्पोछे गोन्पा १९८६, फोटोग्राफर टोम फ्रोस्ट
    • पङ्पोछे पलरिवो गोन्पा
    • थाङ्मद् देछेन छोस्खोर लिङ गोन्पा
    • रिमद्शुङ् पद्म छोस्लिङ् गोन्पा
    • लुग ल्हाक्याब गोन गोन्पा
    • क्यरोग सङ्ङ्ग छोस्लिङ गोन्पा
    • खुम्बु देछेन छोस्लिङ् गोन्पा
    • नाग्पोछे सङ्ङ्ग थेग्छोग देछेन लिङ गोन्पा
    • तेङ्पोछे दोङ्ङ्ग थेग्छोग छोस्लिङ गोन्पा
    • लफुग्दो थरलिङ गोन्पा
    • फुर्चे ड्रग्रि छोस्लिङ गोन्पा
    • छाम्खङ् दोङ्ङ्ग छोस्जोङ
    • देवोछे चुन्गोन शेरब् लिङ
    • खारी गदन् तन्फेल लिङ गोन्पा[९]

    तस्विरसभ सम्पादन करी

    सोलु क्षेत्रम अवस्थित शेर्पा गोन्पासभ सम्पादन करी

     
    ट्राशी थोङ्मोन लिङ गोन्पा, जुन्बेसी
    • ट्राशी थोङ्मोन लिङ गोन्पा
    • चीवाङ् ज्यङ्छुब छोस्लिङ गोन्पा
    • जासा सम्तन् लिङ गोन्पा
    • थोथोङ་ थोङड्रोल सम्तन् छोस्लिङ गोन्पा
    • फुग्मोछे कर्म छोस्लिङ् गोन्पा
    • सेरलोग शदड्रुब सुङड्रेललिङ गोन्पा
    • ड्रग्शिङ्तोग शद्ड्रुब थर्लिंग गोन्पा
    • साकार गोन्पा
    • सोग्दोद सम्तन छोस्लिङ गोन्पा
    • सेल्वा ज्यङ्छुब छोस्लिङ गोन्पा[१०]

    तस्विरहरू सम्पादन करी


    शेर्पा विद्वान सम्पादन करी

    यस विषय बारे सम्पादन र संशोधन कार्य जारी रहेको छ...

    शेर्पा कलाकार सम्पादन करी

    यस विषय बारे सम्पादन र संशोधन कार्य जारी रहेको छ...

    प्रसिद्ध आरोही सम्पादन करी

     
    सगरमाथा शिखर आरोहण गर्ने विश्वको पहिलो व्यक्ति तेन्जिङ नोर्गे शेर्पा
     
    सगरमाथा शिखर आरोहण गर्ने पहिलो नेपाली महिला पासाङ ल्हमो
    कीर्तिमानको विवरण किर्तिमान व्यक्तिको नाम राष्ट्र आरोहणको समय सन्दर्भ
    धेरै संख्यामा सगरमाथाको शिखर आरोहण गर्ने व्यक्ति २१ बेर अप शेर्पा   नेपाल May 11, 2011 [११]
    फुर्बा ट्राशी शेर्पा   नेपाल May 19, 2013 [१२]
    सबैभन्दा ज्यादा सगरमाथा आरोहण गर्ने महिला ७ बेर ल्हग्पा शेर्पा   नेपाल [१३][१४]
    बहत बेर पूरक अक्सिजन विना सगरमाथाक शिखर आरोहण करवाला व्यक्ति १० बेर आङ रिता   नेपाल May 23, 1996 [१५]
    एडमण्ड हिल्लरी सँ विश्वम पहिल बेर सगरमाथाक शिखर आरोहण सफलता भेल व्यक्ति १ बेर तन्जीन नोरग्यास   नेपाल May 29, 1953
    पहिलो बेर सगरमाथाक शिखर आरोहण करवाला नेपाली महिला १ बेर पासाङ ल्हमो शेर्पा   नेपाल 22 April 1993
    पहिल बेर दुई बेरम सगरमाथा आरोहण करवाला व्यक्ति १ बेर ङगवाङ गोन्पो   नेपाल 1963, 1965 [१६][१७][१८]
    पहिल बेर तीन बेरम सगरमाथा आरोहण करवाला व्यक्ति ३ बेर सुन्दरे शेर्पा   नेपाल 1982 [१९]
    पहिल बेर तीन बेर सगरमाथा आरोहण करवाला महिला ३ बेर ल्हग्पा शेर्पा   नेपाल 2003 [२०]
    पहिल बेर चारि बेर सगरमाथा आरोहण करवाला व्यक्ति ४ बेर सुन्दरे शेर्पा   नेपाल 1985 [२१]
    पहिलबेर चारि बेरम सगरमाथा आरोहण करवाला महिला ४ बेर ल्हग्पा शेर्पा   नेपाल 2004 [२२]
    पहिलबेर पाँच बेरम सगरमाथा आरोहण करवाला व्यक्ति ५ बेर सुन्दरे शेर्पा   नेपाल 1988 [२१]
    पहिल बेर पाँच बेरम सगरमाथा आरोहण करवाला महिला ५ बेर ल्हग्पा शेर्पा   नेपाल 2005 [२३]
    पहिल छ बेरम सगरमाथा आरोहण करवाला व्यक्ति ६ बेर आङ रिता   नेपाल 1990 [२१]
    पहिल छ बेरम सगरमाथा आरोहण करवाला महिला ६ बेर ल्हग्पा शेर्पा   नेपाल 2006
    पहिलो बेर सात बेर सगरमाथा आरोहण करवाल व्यक्ति ७ बेर आङ रिता   नेपाल 1992 [२४]
    पहिल बेर सात बेरम सगरमाथा आरोहण करवाला महिला ७ बेर ल्हग्पा शेर्पा   नेपाल 2016 [१३]
    पहिलबेर आठ बेरम सगरमाथा आरोहण करवाला व्यक्ति ८ बेर आङ रिता   नेपाल 1993 [२४]
    पहिल बेर नौ बेरम सगरमाथा आरोहण करवाला व्यक्ति ९ बेर आङ रिता   नेपाल 1995 [२५]
    पहिल दश बेर सगरमाथा आरोहण करवाला व्यक्ति १० बेर आङ रिता   नेपाल 1996 [२६]
    पहिलो एघार बेरम सगरमाथा आरोहण करवाला व्यक्ति ११ बेर अप शेर्पा   नेपाल 2000 [२७]
    सगरमाथाक दक्षिणी आधार शिविर सँ पूरक अक्सिजन साथ सबसँ पहिले आरोहण करवाला व्यक्ति ८ घण्टा १० मिनेटमा पेन्पा दोर्जे   नेपाल May 21, 2004 [२८]
    सगरमाथाको दक्षिणी आधार शिविर बाट पूरक अक्सिजन विना सबैभन्दा छिटो आरोहण गर्ने व्यक्ति २० घण्टा २४ मिनेटमा काजी शेर्पा   नेपाल October 17, 1998 [२९]
    सगरमाथाक शिखरमे सबैसँ बेसी बसो करवाला व्यक्ति २१ घण्टा सम्म बाबु छेरिङ शेर्पा   नेपाल May 6, 1999 [३०]
    सबसँ छोट उमेरम सगरमाथा आरोहण करवला स्त्री १५ वर्षको उमेरमा मिङ किपा शेर्पा (मिग्मार क्यिद्पा)   नेपाल May 24, 2003 [३१][३२][३३]

    ई विषय बारे सम्पादन आर संशोधन कार्य जारी अछि...


    सन्दर्भ सामग्रीसभ सम्पादन करी

    1. http://www.bergadventures.com/v3_main/Sherpa-Story1.php
    2. शेर्पासभक इतिहास आ संस्कृति, पृष्ठ नं. १२ | लेखक: आचार्य ङग्वाङ वोद्सेर लामा शेर्पा | वि.स. २०५८ मे नेपाल शेर्पा संघ द्वारा प्रकाशित | भाषा: नेपाली
    3. शेर्पाहरूको इतिहास र संस्कृति, पृष्ठ नं.३-५ |लेखक: आचार्य ङग्वाङ वोद्सेर लामा शेर्पा | वि.स. २०५८ मा नेपाल शेर्पा संघ द्वारा प्रकाशित | भाषा: नेपाली
    4. ब्रह्मदण्ड नामक शेर्पा इतिहास, लेखक: लामा सङग्यस् तन्जीन शेर्पा | नेपाली अनुवादक: आचार्य ङग्वाङ वोद्सेर लामा शेर्पा | वि.स. २०५८ मा नेपाल शेर्पा संघ द्वारा प्रकाशित | भाषा: नेपाली
    5. शेर्पाहरूको इतिहास र संस्कृति, लेखक: आचार्य ङग्वाङ वोद्सेर लामा शेर्पा | वि.स. २०५८ मा नेपाल शेर्पा संघ द्वारा प्रकाशित | भाषा: नेपाली
    6. SNOWLIGHT OF EVEREST | Nepal Research Centre Publications No. 18, ISBN 3-515-06078-2 | Copyright 1992 by Franz Steiner Verlag Wiesbaden GMbH, Stuttgart | भाषा: शेर्पा
    7. High Religion A Cultural and Political History of Sherpa Buddhism| Sherry B. Ortner | ISBN 978-81-208-0949-9 | Copyright 1989 BY PRINCETON UNIVERSITY PRESS
    8. DOCUMENTS POUR L'ÉTUDE DE LA RELIGION ET DE L'ORGANISATION SOCIALE DES SHERPA | Çar-p'ai Bla-ma Sangs-rgyas bstan-'jin et Alexander W. Macdonald | Junbesi/Paris-Nanterre 1971 | Written in Sherpa Language
    9. Shar-pa'i chos dang 'brel ba'i lo rgyus me po'i zhal lung, Pg. 534-543 | Copyright Gyurmey Chodrak 2008 | Published by The Mountain Institute,
    10. Shar-pa'i chos dang 'brel ba'i lo rgyus me po'i zhal lung, Pg. 543-549 | Copyright Gyurmey Chodrak 2008 | Published by The Mountain Institute,
    11. "World Record: Apa Sherpa's Everest summit no 21"मूलसँ 2017-06-30 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 2017-03-14 {{cite news}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
    12. "PeakFreaks 14 safe summits"। May 19, 2013।
    13. १३.० १३.१ "7-Eleven worker becomes first woman to climb Mount Everest seven times"। Rawstory.com। 2016। अन्तिम पहुँच 2016-05-20
    14. "Most ascents of Everest by a woman"Guinness World Records। अन्तिम पहुँच 2016-05-12
    15. 8000ers.com. Ascents - Everest (without supplementary oxygen). http://www.8000ers.com/cms/download.html?func=startdown&id=154. 
    16. "rip 2011"
    17. "Nawang Gombu"मूलसँ 2011-04-27 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 2017-03-14 {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
    18. [४]
    19. [५]
    20. PBS
    21. २१.० २१.१ २१.२ [६]
    22. [७]
    23. Himalayan Database - Spring 2005 Everest
    24. २४.० २४.१ [८]
    25. [९]
    26. [१०]
    27. [११]
    28. "New Everest Record is Confirmed"। 2004-09-16। अन्तिम पहुँच 2012-02-04
    29. "NEW/OLD RECORDS"। Everestsummiteersassociation.org। अन्तिम पहुँच 2014-07-20
    30. "Babu Chiri Sherpa has died 4/29/01"। EverestNews.com। अन्तिम पहुँच 2010-12-13
    31. New/Old Records
    32. Glenday, Craig (2010), Guinness World Records 2010: Thousands of New Records in The Book of the Decade!, p. 210, ISBN 978-0-553-59337-2, अन्तिम पहुँच 2011-07-22
    33. THT 10 years ago: Ming Kipa's record was happenstance‚ says sister, 2013, मूलसँ 2014-02-22 कऽ सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच 2013-05-28 {{citation}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

    बाह्य जडीसभ सम्पादन करी

    एहो सभ देखी सम्पादन करी