दतिया (Datia) भारतक मध्य प्रदेश राज्यक दतिया जिलामे स्थित एक नगर छी। ई जिलाक मुख्यालय सेहो अछि। भौगोलिक रूप सँ ई बुन्देलखण्ड क्षेत्रमे अछि।[१]

दतिया
Datia
दतिया शहर के ऊपर राजगढ़ दुर्ग
दतिया शहर के ऊपर राजगढ़ दुर्ग
दतिया मध्य प्रदेशपर अवस्थित
दतिया
दतिया
मध्य प्रदेशम स्थिति
निर्देशांक: २५°४०′N ७८°२८′E / २५.६७°N ७८.४७°E / 25.67; 78.47निर्देशाङ्क: २५°४०′N ७८°२८′E / २५.६७°N ७८.४७°E / 25.67; 78.47
ज़िलादतिया ज़िला
प्रान्तमध्य प्रदेश
देश भारत
ऊँचाई420 मिटर (1380 फिट)
जनसंख्या (2011)
 • कुल१,००,२८४
भाषाएँ
 • प्रचलितहिन्दी, बुन्देली
समय मण्डलभारतीय मानक समय (यूटीसी+5:30)
पिनकोड४७५६६१
दूरभाषकूट९१७५२२
वाहन पंजीकरणMP-32
वेबसाइटhttp://datia.nic.in

विवरण सम्पादन करी

दतिया नगरक स्थापना १६ अम शताब्दीमे बुन्देलखण्डक प्रतापी बुन्देला राजा वीर सिंह जू देव द्वारा कएल गेल छल। ग्वालियरक निकट उत्तर प्रदेशक सीमा पर स्थित दतिया मध्य प्रदेशक लोकप्रिय तीर्थस्थल छी। पहिने ई मध्यप्रदेश राज्यमे (ब्रिटिश भारतम) रियासत छल मुदा आब ई स्वतन्त्र जिला अछि। ई उत्तरमे भिंड आ जालौन, दक्षिणमे शिवपुरीझाँसी, पूर्वमे समथर आ झाँसी तथा पश्चिममे ग्वालियरसँ घेरल अछि। सिन्धु आ पहूज जिलाक प्रमुख नदीसभ छी। एहि ठामक अधिकांश माटि निर्जन अछि। दलहन, गेहूँ, ज्वार, कपास आदिक खेती एतय कएल जाइत अछि।

दतिया नगर झाँसी सँ १६ मील दूर, झाँसी - ग्वालियर सड़क पर स्थित अछि। प्राचीन काल सँ एहि ठामक क्षत्रिय प्रसिद्ध रहल अछि। एतय बहुत रास प्राचीन महल, डाक बंगला, अस्पताल, कारागार आ बहुत रास शैक्षिक संस्थान अछि। दतियाक पुरान शहर चारू दिस सँ पाथरक देबाल सँ घेरल अछि, जाहिमे बहुत रास महल आ उद्यान बनल अछि। १७ अम शताब्दीमे बनल बीर सिंह महल उत्तर भारतक सबसँ बेहतरीन भवनसभमे सँ मानल जाइत अछि। एहि ठामक पीताम्बरा देवी शक्तिपीठ भारतक श्रेष्ठतम आ महत्वपूर्ण शक्तिपीठसभमे सँ एक छी। प्रतिवर्ष एहिठाम भारी संख्यामे श्रद्धालुसभक आवागमन होइत अछि।

 
दतिया शहर के मुख्य सड़क

जनसंख्या सम्पादन करी

२०११ के भारत जनगणना के अनुसार दतिया के जनसंख्या १,००,४६६ अछि। एहि मे पुरुष ५३% आ महिला ४७% अछि। दतिया केरऽ औसत साक्षरता दर ६८% छै, जे राष्ट्रीय औसत ५९.५% स॑ अधिक छै: पुरुष साक्षरता ७५% आरू महिला साक्षरता ६०% छै। दतिया मे १५% आबादी छह साल सं कम उम्र के अछि.

पर्यटकीय स्थान सम्पादन करी

दतिया पिताम्बर पीठक लेल प्रसिद्ध अछि, जे दतियाक प्रवेशद्वार पर स्थित एकटा प्रसिद्ध शक्तिपीठ अछि।[२] ई तीर्थस्थलमे बागालमुखी देवी मन्दिर आ धुमावती माई मन्दिर अछि, जे श्री गोलोकवासी स्वामीजी महाराज द्वारा स्थापित कएल गेल छल। वानखंडेश्वर, भगवान शिव क महाभारत काल क मन्दिर सेहो एहि ठाम स्थित अछि। देवी पीताम्बरा बागालमुखीक एकटा मन्दिर, श्री सिद्धेश्वर महादेव मन्दिर कुर्थरा गाममे स्थित अछि, जे दतियासँ २० किमी दूर अछि आ सोनगिरीमे श्वेत संगमरमरक जैन मन्दिरसभ अछि। सोनगिरी दतिया सँ ९ मील दूर अछि आ सड़क आ रेल द्वारा नीक सं जुड़ल अछि.

आवागमन सम्पादन करी

  • हवाई मार्ग - ग्वालियर दतिया क निकटतम हवाई अड्डा अछि। ग्वालियर पहुँचिकय बस या टैक्सी द्वारा दतिया तक आसानी सँ पहुँचल जा सकैत अछि। दतिया मे मध्यप्रदेश सरकार द्वारा हवाई पट्टी बनाओल गेल अछि जाहि पर अहाँ सरकारक अनुमति सँ अपन प्राइवेट जेट सेहो उतारि सकैत छी आ भोपाल आ इंदौर सँ एहिठाम प्राइवेट फ्लाइट्स सेहो अबैत अछि।
  • रेल मार्ग - दतिया रेलवे स्टेशन दिल्ली-मुम्बई मुख्य रेल लाइन पर अछि। दिल्ली, आगरा, मथुरा, ग्वालियर, झांसी, भोपाल आदि शहरसँ अनेक रेलगाड़ी दतियासँ होइत जाइत अछि। दतिया शहर सँ ई रेलवे स्टेशन करीब ३ किलोमीटर दूर अछि।
  • सड़क मार्ग - दतिया उत्तर प्रदेश आ मध्य प्रदेशक सीमा पर स्थित अछि। दुनू राज्यक अनेक शहरसँ एहिठाम लेल नियमित बसक व्यवस्था अछि। झांसी, ग्वालियर, मथुरा, डबरा, आगरा, ओरक्षा आदि शहरसँ एहिठाम लेल राज्य परिवहन निगमक नियमित बस चलैत रहैत अछि।
 
दतिया रेलवे स्टेशन

मौसम सम्पादन करी

दतिया (१९८१-२०१०, चरम १९७०-२०११)-कऽ लेल मौसम जानकारी
महिना जन फर मार्च अप्रैल मई जुन जुलाई अगस्त सित अक्टु नव दिस वर्ष
अधिकतम °से (°फे) रेकर्ड ३३٫६
(९२)
३८٫२
(१०१)
४२٫४
(१०८)
४५٫८
(११४)
४७٫८
(११८)
४८٫५
(११९)
४४٫७
(११२)
४०٫५
(१०५)
४०٫२
(१०४)
४१٫४
(१०७)
३७٫२
(९९)
३४٫०
(९३)
४८٫५
(११९)
अधिकतम °से (°फे) औषत २३٫२
(७४)
२६٫८
(८०)
३३٫४
(९२)
३९٫३
(१०३)
४२٫६
(१०९)
४०٫९
(१०६)
३४٫९
(९५)
३३٫१
(९२)
३३٫४
(९२)
३४٫०
(९३)
३०٫३
(८७)
२५٫५
(७८)
३३٫१
(९२)
न्यूनतम °से (°फे) औषत ७٫६
(४६)
१०٫१
(५०)
१५٫५
(६०)
२१٫२
(७०)
२६٫९
(८०)
२८٫४
(८३)
२६٫२
(७९)
२५٫१
(७७)
२३٫५
(७४)
१७٫५
(६४)
११٫७
(५३)
७٫९
(४६)
१८٫५
(६५)
न्यूनतम °से (°फे) रेकर्ड १٫७
(३५)
०٫०
(३२)
५٫५
(४२)
१०٫८
(५१)
१८٫६
(६५)
१९٫०
(६६)
१९٫४
(६७)
२०٫५
(६९)
१५٫०
(५९)
८٫८
(४८)
५٫४
(४२)
०٫४
(३३)
०٫०
(३२)
औषत वर्षात मीमी (इञ्च) ८٫३
(०٫३३)
१०٫९
(०٫४३)
५٫९
(०٫२३)
३٫०
(०٫१२)
१०٫४
(०٫४१)
७८٫१
(३٫०७)
२३२٫१
(९٫१४)
२४६٫९
(९٫७२)
१५३٫२
(६٫०३)
१५٫७
(०٫६२)
६٫१
(०٫२४)
२٫६
(०٫१)
७७३٫३
(३०٫४४)
वर्षात दैनिक औषत ०٫७ ०٫८ ०٫६ ०٫५ १٫१ ४٫१ ११٫७ ११٫८ ६٫४ १٫४ ०٫४ ०٫४ ३९٫९
औषत नमी (%) (at 17:30 IST) ५८ ४९ ३९ ३२ ३० ४४ ७० ७५ ७१ ५५ ५० ५४ ५२
स्रोत: भारतीय मौसम विज्ञान विभाग[३][४]

एहो सभ देखी सम्पादन करी

सन्दर्भ सामग्रीसभ सम्पादन करी

  1. "Tourism in the Economy of Madhya Pradesh," Rajiv Dube, Daya Publishing House, 1987, ISBN 9788170350293
  2. Pandey, Prashant (23 July 2023)। "Pitambara Peeth Datia: दतिया के मां पीतांबरा लोक में होगा तंत्र साधन और अध्यात्म का संगम"Nai Dunia (हिन्दीमे)। अन्तिम पहुँच 13 November 2023
  3. "Station: Datia Climatological Table 1981–2010" (PDF)Climatological Normals 1981–2010। India Meteorological Department। January 2015। pp. 229–230। मूल (PDF)सँ 5 February 2020 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 29 December 2020
  4. "Extremes of Temperature & Rainfall for Indian Stations (Up to 2012)" (PDF)। India Meteorological Department। December 2016। p. M117। मूल (PDF)सँ 5 February 2020 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 29 December 2020

बाह्य जडीसभ सम्पादन करी