गाजियाबाद, उत्तर प्रदेश

गाजियाबाद (हिन्दुस्तानी उच्चारण: [ɣaːziːaːbaːd̪]) भारतक उत्तरी क्षेत्रमे अवस्थित उत्तर प्रदेशक एक शहर छी । ई कहियो कताल उत्तर प्रदेशक प्रवेशद्वार कहल जाइत अछि कियाकी ई राष्ट्रिय राजधानी दिल्लीसँ बहुतेक नजदिक आ दिल्लीक मुख्य मार्गमे पडैत अछि ।[१]दिल्लीक राष्ट्रिय राजधानी क्षेत्रक एक भाग छी ।[२] ई एक पैग आ नियोजित शहर छी, जे सडक आ भारतीय रेलवेसँ निक जका अन्तरसम्बन्धित अछि आ गाजियाबाद जिलाक मुख्यालय छी । पश्चिम उत्तर प्रदेशक ई प्राथमिक वाणिज्यिक, उद्योगिक आ शिक्षाक केन्द्र होमएक संगे उत्तर भारतक मुख्य रेलवे जङ्क्सन छी ।[३][४] हालमे कएल गेल महानगरीय सर्वेक्षणमे ई शहर भारतमे मात्र नै भऽ पुरे विश्वमे ई सभसँ तेजी सँ बढि रहल शहर छी ।[५][६] ई शहर उपरी गङ्गाक तराईमे अवस्थित अछी जे मुख्य रूपसँ दुई भागमे विभाजित भेल अछि ।[७]

गाजियाबाद
Ghaziabad
غازی آباد
महानगर
गाजियाबादक राष्ट्रिय राजमार्गपर अवस्थित क्रसिङ स्मृति
गाजियाबादक राष्ट्रिय राजमार्गपर अवस्थित क्रसिङ स्मृति
गाजियाबाद उत्तर प्रदेशपर अवस्थित
गाजियाबाद
गाजियाबाद
निर्देशाङ्क: २८°४०′N ७७°२५′E / २८.६७°N ७७.४२°E / 28.67; 77.42निर्देशाङ्क: २८°४०′N ७७°२५′E / २८.६७°N ७७.४२°E / 28.67; 77.42
राज्य भारत
राज्यउत्तर प्रदेश
जिलागाजियाबाद जिला
स्थापनागजी-उद्-दीन
नामाकरणगजी-उद्-दीन
सरकार
 • अङ्गनगर परिषद
 • मेयरआशु कुमार वर्मा
क्षेत्रफल
 • सम्पूर्ण१३३.३ किमी (५१.५ वर्गमाइल)
उँचाई२१४ मिटर (७०२ फिट)
जनसङ्ख्या (२०११)
 • सम्पूर्ण२३,८१,४५२
 • घनत्व१८०००/किमी (४६०००/वर्ग माइल)
मूलवासी नामगाजियाबादी
भाषासभ
 • आधिकारिकहिन्दी, उर्दु
समय क्षेत्रभारतीय मानक समय (युटिसी+५:३०)
पोस्टल कोड२०१ xxx
टेलिफोन कोड९१-१२०
गाडी दर्ताUP-14
वेबसाइटghaziabad.nic.in

इतिहाससंपादित करें

गाजियाबाद शहरक खोज सन् १७४० मे वजिर गाजी-उद्-दीन केलक आ ओ अपने नामसँ ई शहरक नाम गाजीउद्दीननगर राखने छल ।[८][९][९] मुगल शासनक समयमे गाजियाबाद आ गजियाबादमे रहल हिन्डोन नदीक आसपड़ोसक क्षेत्र मुगल शाही परिवारक पिकनिक मनावैक क्षेत्र छल ।[१०]

ब्रिटिश राजक समयमे प्राय मेरुत जन सुनुवाई गाजियाबाद जिलाक तीन क्षेत्र गाजियाबाद, मेरुतबुलन्दशहरमे होइत छल ।[११]

गाजियाबाद सन् १८५७ मे भारतीय स्वतन्त्रता सङ्ग्राममे सामिल भेल छल । स्वन्तन्त्रा सङ्ग्रामक दौरमे एहि क्षेत्रमे ब्रिटिश आ भारतीय स्वतन्त्रता सेनानी बीच हिन्डोन नदीक तटपर भिषण युद्ध भेल छल ।[१२]

पर्यटनसंपादित करें

जनसाङ्ख्यकीसंपादित करें

सन् २०११ के भारतक जनगणना अनुसार गाजियाबादक जनसङ्ख्या ४६,८१,४५२ अछि जाहिमे २४,79,७१० पुरुष आ २२,०१,७४२ महिला अछि । गाजियाबादक साक्षरता दर ९३.८१% अछि ।[१३] गाजियाबाद बी श्रेणीक जिला अन्तर्गत बी१ उपश्रेनीमे आबैत अछि । एतौका सामजिक आर्थिक अवस्था राष्ट्रिय तुलनामे बहुत कम अछि ।[१४]उत्तर प्रदेशक शहर कानपुरक बाद दोसर सभसँ पैग उद्योगिक क्षेत्र छी ।[१५] ब्राह्मण, जट आ त्यागी समुदायके संसदीय मत खसाबैके सङ्ख्या क्रमश: १.२ लाख, ६० हजार आ ७० हजार अछि । गुज्जर समुदायके लगभग ८०,००० मत अछि ।[१६]

सन्दर्भ सामग्रीसभसंपादित करें

  1. "Ghaziabad-Gateway of U.P", Ghaziabad.nic.in, अन्तिम पहुँच २९ जुलाई २०१५ 
  2. "National Capital Region- Constituent Areas", NCRPB। 
  3. Athique and Hill, Adrian and Douglas. The Multiplex in India: A Cultural Economy of Urban Leisure (2010 संस्करण). New York. pp. 110–114. https://books.google.com/books?id=NbaLAgAAQBAJ&pg=PA111&dq=Ghaziabad&hl=en&sa=X&ei=1heUU-WTB4WTuATR94KgDw&ved=0CFEQ6AEwCA#v=onepage&q=Ghaziabad&f=false. 
  4. "District and Sessions Court Ghaziabad- History", NIC। 
  5. "Business:", १७ नवम्बर २०११, २० नवम्बर २०११-कऽ मूल रूप सङ्ग्रहित  |deadurl= प्यारामिटर ग्रहण नै केलक (सहायता)
  6. Ghaziabad was first listed in early 2010 as # 420 by size. "The largest cities in the world and their mayors: Cities ranked 301 to 450", City Mayors, मूलसँ ९ मार्च २०१०-मे सङ्ग्रहित।  |deadurl= प्यारामिटर ग्रहण नै केलक (सहायता), current listings: "World's fastest growing urban areas (1)", City Mayors। 
  7. "Ghaziabad Nagar Nigam: About Us", मूलसँ १ फरबरी २०१३-मे सङ्ग्रहित। 
  8. "http://www.nagarnigamghaziabad.com/", nagarnigamghaziabad.com, अन्तिम पहुँच १४ सितम्बर २०१५ 
  9. ९.० ९.१ "History", ghaziabad.nic.in, District Administration, Ghaziabad। 
  10. Roy, Debashish (१४ अगस्त २०११), "Ghaziabad has a long way to go to become a part of NCR backbone", The Hindu। 
  11. Statistical, descriptive and historical account of the North-western ... - North-western provinces - Google Books. Books.google.co.in. 8 June 2007. https://books.google.com/books?id=CJ4IAAAAQAAJ&pg=PA200&dq=ghaziabad+munsifi&hl=en&sa=X&ei=fG2ZU-nnLYjekAW574GYDA&ved=0CBwQ6AEwAA#v=onepage&q=ghaziabad%20munsifi&f=false. अन्तिम पहुँच तिथि: 17 June 2014. 
  12. "1857: The aftermath", Indpaedia, २० फरबरी २०१४, अन्तिम पहुँच १७ जून २०१४ 
  13. "Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above", Provisional Population Totals, Census of India 2011, अन्तिम पहुँच ७ जुलाई २०१२ 
  14. "Meeting of Empowered Committee", Minutes of the Meeting Report, Government of India, अन्तिम पहुँच १८ मार्च २०१३ 
  15. "district and session court-ghaziabad", Ghaziabad.nic.in, अन्तिम पहुँच १७ जून २०१४ 
  16. http://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/Thriller-on-the-cards-in-Rajnath-seat/articleshow/4492647.cms

बाह्य जडीसभसंपादित करें

एहो सभ देखीसंपादित करें