खरगोन (Khargone) भारतक मध्य प्रदेश राज्यक खरगोन जिलामे स्थित एक नगर छी। ई जिलाक मुख्यालय सेहो अछि। एहि ठाम प्रत्येक वर्ष जनवरी - फ़रवरीमे नवग्रह मेला होइत अछि जाहिमे आसपासक ग्रामीण क्षेत्रक लोक घुमैक लेल अबैत अछि। [१]

खरगोन
Khargone
खरगोन नगरपालिका मुख्यालय
खरगोन नगरपालिका मुख्यालय
खरगोन मध्य प्रदेशपर अवस्थित
खरगोन
खरगोन
मध्य प्रदेश में स्थिति
निर्देशांक: २१°४९′१२″N ७५°३७′०७″E / २१.८२००°N ७५.६१८७°E / 21.8200; 75.6187निर्देशाङ्क: २१°४९′१२″N ७५°३७′०७″E / २१.८२००°N ७५.६१८७°E / 21.8200; 75.6187
ज़िलाखरगोन ज़िला
प्रान्तमध्य प्रदेश
देश भारत
जनसंख्या
 • कुल१,०६,४५४
भाषा
 • प्रचलितहिन्दी और निमाड़ी
समय मण्डलभारतीय मानक समय (यूटीसी+५:३०)
पिनकोड451001
दूरभाष कोड07282
वाहन पंजीकरणMP 10

भूगोल सम्पादन करी

खरगोन नगर, दक्षिण-पश्चिमी मध्य प्रदेश राज्य, मध्य भारत, नर्मदा नदीक सहायक नदी कुन्दा नदीक पूर्वी तट पर स्थित अछि। खरगोन जिला मध्य प्रदेशक दक्षिण पश्चिमी सीमा पर स्थित अछि। ई जिला अक्षांश २१° २२' - २२° ३५' (उत्तर) सँ ७४° २५' - ७६° १४' (पूर्व) देशांतरक बीच फैलल अछि। एकर क्षेत्रफल लगभग ८०३० वर्ग कि. मी. अछि। एहि जिलाक उत्तरमे धार, इन्दौरदेवास, दक्षिणमे महाराष्ट्र, पूर्वमे खण्डवा, बुरहानपुर आ पश्चिममे बड़वानी अछि। नर्मदा घाटीक मध्य भागमे स्थित ई जिलाक उत्तरमे विन्ध्याचल आ दक्षिणमे सतपुड़ा पर्वत श्रृंखला अछि। नर्मदा नदी जिलामे लगभग ५० किलोमिटर बहैत अछि। कुन्दा आ वेदा अन्य प्रमुख नदीसभ छी। देजला-देवड़ा, गढ़ी गलतार, अम्बकनाला आ अपर वेदा प्रमुख सिंचाई परियोजना अछि। महेश्वर पनबिजली आ सिंचाई योजना नर्मदा पर बनल तीन प्रमुख पनबिजली आ सिंचाई योजना मे सँ एक अछि। खरगोन जिला मुख्यालयक अक्षांश आ देशांतर क्रमशः २१°४९'१८ " (उत्तर) आ ७५°३७'१०" (पूर्व) अछि। ई शहर औसत समुद्र सतहसँ लगभग २८३ मीटर (± ९ मीटर) के उचाई पर अछि।

इतिहास सम्पादन करी

इतिहासकारसभक मतानुसार नर्मदा घाटीक सभ्यता अति प्राचीन अछि। रामायण काल, महाभारत काल, सातवाहन, कनिष्क, अभिरोहर्ष, चालुक्य, भोज, होलकर, सिंधिया, मुगल तथा ब्रिटिश आदि सँ ई क्षेत्र जुड़ल अछि। विभिन्न काल मे एहि ठाम जैन, यदुवंशी, सिद्धपंथी, नागपंथी, गुरुवपंथी आदिक प्रभाव रहल अछि। प्राचीन स्थापत्य कलाक अवशेष आइयो एहि क्षेत्रक ऐतिहासिक गाथाकेँ व्यक्त करबामे सक्षम अछि। एहि क्षेत्रमे पाषाणकालीन शस्त्रसँ सेहो ई सिद्ध होइत अछि।

भारतक उत्तर आ दक्षिण प्रदेशनके जोड़निहार प्राकृतिक मार्ग पर बैसल ई क्षेत्र सदैव महत्वपूर्ण रहल अछि। इतिहासक विभिन्न कालखंडमे ई क्षेत्र - महेश्वरक हैय, मालवाक परमार, असीरगढ़क अहीर, माण्डूक मुस्लिम शासक, मुगल आ पेशवा आ अन्य मराठा सरदार - होल्कर, शिंदे, पवार - क साम्राज्यक हिस्सा रहल अछि। एकर महत्ता तब बढल जखन एकरा बीजागढ़ सरकारक एक महलक मुख्यालय बनाओल गेल। आब एतय एकटा पुरान किला आ कैकटा मकबरा आ महल अछि। नदीक तट पत्थरक तटबन्धसँ पक्की कएल गेल अछि आ घाट बना कऽ सुन्दर बनाओल गेल अछि। खरगौन स्थित नवग्रह मन्दिर प्रसिद्ध अछि आ एहिठाम प्रतिवर्ष दिसम्बर आ जनवरीमे मेलाक आयोजन होइत अछि। १ नवम्बर १९५६ कें मध्य प्रदेश राज्यक गठनक संगहि ई जिला "पश्चिम निमाड़"क रूपमे अस्तित्वमे आयल छल। बादमे प्रशासनिक आवश्यकताक कारण सँ २५ मई १९९८ मे "पश्चिम निमाड़" केँ दू जिला मे विभाजित कएल गेल - खरगोन जिला आ बड़वानी जिला। गुजरात सँ आएल पाटीदार लोक शिक्षा या समाजक काज मे जेले मे महत्वपूर्ण योगदान देने अछि.

व्यवसाय सम्पादन करी

खरगोन सफेद सोना अर्थात कपासक व्यवसायक लेल प्रसिद्ध अछि। खरगोसमे कपासमिर्चक उत्पादन बेसी होइत अछि। खरगोशमे अनेक जनन कारखाना अछि। खरगोन जिलाक बेडियामे एशियाक दोसर पैघ मिर्ची मंडी अछि। आ आब एकटा मंडी खरगोन लग सैनीपुरा गाम लग चालू होएत अछि। सरकार निर्माण कार्य शुरू कएने अछि। खरगोन जिला मे मूंगफलीक उत्पादन नीक होइत अछि। एहि ठाम कपास अनुसंधान केन्द्र सेहो स्थित अछि। जे खंडवा रोड पर अछि। कपास अनुसंधान केन्द्र, कृषि विज्ञान केन्द्र खरगोन के अंतर्गत आता है। नवग्रह मेलेमे अंगूरक व्यापार होइत अछि।

खरगोन अपन जिलाक एक महत्वपूर्ण वाणिज्य आ व्यापार केन्द्र अछि आ एहिठाम कृषि उत्पाद आ भवन निर्माणक लकड़ीक बाजार अछि। ई कपास आ अनाज क विकसित बाजार अछि। एहि शहरमे कपास ओटन आ गाँठ बनयबाक, चावल आ तेलहन मिल आ बीड़ीक कारखाना अछि। ई स्थान मोरिंडा टिंकटोरिया सँ रंजक उत्पादनक लेल सेहो जानल जाइत अछि। [२]

एहो सभ देखी सम्पादन करी

सन्दर्भ सामग्रीसभ सम्पादन करी

  1. "Tourism in the Economy of Madhya Pradesh," Rajiv Dube, Daya Publishing House, 1987, ISBN 9788170350293
  2. "कृषि"जिला खरगौन, मध्य प्रदेश शासन (हिन्दीमे)। 20 June 2019। अन्तिम पहुँच 14 November 2023

बाह्य जडीसभ सम्पादन करी