[[Image:seasons.svg|frame|right|'''Fig. 1'''<br/>This diagram shows how the tilt of the Earth's axis aligns with incoming sunlight around the [[winter solstice]] of the Northern Hemisphere. Regardless of the time of day (i.e. the [[Earth]]'s rotation on its axis), the [[North Pole]] will be dark, and the [[South Pole]] will be illuminated; see also [[arctic winter]]. In addition to the density of [[Angle of incidence|incident]] light, the [[dissipation]] of light in the [[Earth's atmosphere|atmosphere]] is greater when it falls at a shallow angle.]]
'''[[ऋतु]]''' एक [[वर्ष]] सेस छोटाछोट कालखंड हैछी जहिमे जिसमें [[मौसम]] कीक दशाएं एक खास प्रकारप्रकारस कीहोइत होतीअछि। हैं।इ यह कालखण्ड एक वर्ष को कईक भागोंभाग मेंम विभाजित करताकरैत हैअछि जिनकेजाहि दौरान पृथ्वी केक सूर्य कीक परिक्रमा केक परिणामस्वरूप दिन कीक अवधि, तापमान, वर्षा, आर्द्रता इत्यादि मौसमी दशाएँ एक चक्रीय रूप मेंम बदलतीबदलैत हैं।अछि। मौसम कीक दशाओं मेंम वर्ष केक दौरान इसइ चक्रीय बदलाव काक प्रभाव [[पारितंत्र]] पर पड़तापडैत हैअछि औरआर इ इस प्रकार पारितंत्रीय ऋतुएँऋतुसभ निर्मित होतीहोइत हैंअछि यथा [[नेपाल]] आर [[पश्चिम बंगाल]] मेंम [[जुलाई]] सेस [[सितम्बर]] तक [[वर्षा ऋतु]] होतीहोइत है, यानि नेपाल आर पश्चिम बंगाल मेंम जुलाई सेस अक्टूबर तक, वर्ष केक अन्य कालखंडो कीक अपेक्षा अधिक वर्षा होतीहोइत अछि। है।इ इसी प्रकार यदि कहाकहल जायजायकी कि [[तमिलनाडु]] मेंम मार्च सेस जुलाई तक [[गृष्म ऋतु]] होतीहोइत हैअछि, तोएकर इसका अर्थ हैछी कि तमिलनाडु मेंम मार्च सेस जुलाई तक केक महीना म महीने साल केक अन्य समयोंसमय कीक अपेक्षा गर्म रहतेहोइत अछी हैं।।
नेपाल आर भारत मेंम परंपरागत रूप सेस मुख्यतः छः ऋतुएं परिभाषित कीकएल गयीजाएत हैं।अछि।<ref>{{cite web|url=http://www.rajasthanpatrika.com/article/opinion/7272013/home-news/486622 |title=ऋतुओं सेस जुड़ा हमाराअपन जीवन |publisher=[[राजस्थान पत्रिका]]|date=27 जुलाई 2013|accessdate=28 जुलाई 2013|author=अजहर हाशमी}}</ref> -
ऋतु परिवर्तनपरिवर्तनक का कारण पृथ्वी द्वारा सूर्य केक चारों ओर [[परिक्रमण]] औरआर पृथ्वी काक [[अक्षीय झुकाव]] है।अछि।
पृथ्वी काक डी
घूर्णन अक्ष इसके परिक्रमा पथ सेस बननेबनल वाले समतल पर लगभग 66.5 अंश का कोण बनताबनैत हैअछि जेकर जिसके कारण उत्तरी याआ दक्षिणी गोलार्धों मेंम सेस कोईकोनो एक गोलार्द्ध सूर्य कीक ओर झुकाझुकैत होताअछि। है। यहइ झुकाव सूर्य केक चारो ओर परिक्रमा केक कारण वर्ष केक अलग-अलग समय अलग-अलग होताहोइत हैअछि जहिमे जिससे दिन-रात कीक अवधियोंअवधि मेंम घट-बढ़ काक एक वार्षिक चक्र निर्मित होताहोइत है।अछि। यी यही ऋतु परिवर्तन काक मूल कारण बनताहोइत है।अछि।