"चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज" के अवतरणसभमे अन्तर
Content deleted Content added
Dr. Videha (वार्ता | योगदान) No edit summary ट्यागसभ: दूरभाष सम्पादन दूरभाष जाल सम्पादन |
Biplab Anand (वार्ता | योगदान) अ +सामग्री विस्तार |
||
पङ्क्त्ति ३३:
| visitation_year =
}}
'''चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज''' ({{lang-en|[[:en:Chitwan National Park|Chitwan National Park]]}}; पहिने '''शाही चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज''') (चि.रा.नि.) [[नेपाल]]क सबसँ पहिल तथा सबसँ पुरान राष्ट्रिय निकुञ्ज छी । एकर स्थापना सन् १९७३
सन् १९५१ धरि [[चितवन जिला|चितवन]] उपत्यकाक तत्कालीन शासकसभ एक आपसमे शिकार खेलैत छल जकर कारण ई खुबे प्रचलित छल । जे बादमे जाए चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जक रूप लेलक । चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जक मुख्यद्वार नजदिकक शहर [[भरतपुर उपमहानगरपालिका|भरतपुर]]सँ १० किलोमिटरक दुरीमे रहल अछि । ई निकुञ्ज भ्रमण करवाक लेल सडकमार्ग होइत भरतपुर भऽ टाँडीसँ भितर होइत जा सकैत अछि तँ [[भरतपुर विमानस्थल]]मे दैनिक उड़ान उपलब्ध अछि ।
==इतिहास==
१९हम शताब्दीधरि जङ्गलक हृदयक रूपमे रहल चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमे जाड़क समयमे नेपालक शासक वर्गसभक मोनपोसन्द शिकार स्थान रहल छल । सन् १९५० धरि नेपालक दक्षिणी क्षेत्रसँ [[काठमाडौं]]धरि यात्रा बहुतेक कठिन छल जहि कारण जङ्गलक बाट प्रयोग कएनिहार बटोहीसभ एतय महिनौ शिविर लगाए [[बाघ]], भालु, गेन्डा, चितवासभक शिकार करैत छल ।<ref name=Gurung1983>Gurung, K. K. (1983). ''Heart of the Jungle: the Wildlife of Chitwan, Nepal''. André Deutsch, London.</ref>
सन् १९५० मे, चितवनक वन आ घाँसक मैदान {{convert|2600|km2|sqmi|abbr=on}}मे विस्तार भेल जाहिमे लगभग ८०० टा गेन्डाक वासस्थानक रूपमे एकर परिणत कएल गेल । जखन मध्य-पहाडी क्षेत्रसँ गरीब किसान कृषि योग्य भूमिक खोजमे [[चितवन उपत्यका]] आएल तखन वनजङ्गल विनास करि ओसभ एतय बस्ती बनौलक आ वन्यजन्तुक चोरी शिकारी व्यापक भेल । सन् १९५७ मे, देशक पहिल संरक्षण व्यवस्था कानूनद्वारा गेन्डा आ एकर वासस्थान संरक्षण कारबामे जोड़ देनए छल । सन् १९५९ मे, [[एडवर्ड प्रिचर्ड जी]]द्वारा एकटा सर्वेक्षण कएल गेल जहिमे ओ ई क्षेत्रमे रहल उत्तर राप्ती नदी आ दक्षिणमे वन्यजीव बचेबाक दश वर्षक लेल परीक्षण अवधिक लेल सिफारिस केलक ।<ref>Gee, E. P. (1959). ''Report on a survey of the rhinoceros area of Nepal''. Oryx 5: 67–76.</ref> चितवनमे भेल सर्वेक्षणक बाद सन् १९६३ मे ओ जीवजन्तुसभक संरक्षण समाज आ प्रकृति संरक्षणक लेल अन्तर्राष्ट्रिय सङ्घ दुनूकें दक्षिण क्षेत्रकें विस्तार करवाक लेल सिफारिस केलक ।<ref>Gee, E. P. (1963). ''Report on a brief survey of the wildlife resources of Nepal, including rhinoceros''. Oryx 7: 67–76.</ref>
सन् १९६० कऽ अन्तधरि, ७०% जङ्गलसभकें डिडिटिक प्रयोगसँ खाली बनाए हजारो हजार लोकसभ बसोबास आरम्भ केलक जकर असर निकुञ्जभितर रहि रहल गेन्डाक सङ्ख्यामे प्रत्यक्ष रूपसँ देखल गेल आ गेन्डाक कूल सङ्ख्या ९५ पहुँचि गेल । गेन्डाक सङ्ख्यामे आएल नाटकीय ह्रास आ बृहत चोरी शिकारीक देखैत सरकारद्वारा एक गेन्डा पुनरीक्षक समूहक स्थापना कएल गेल जहिमे १३० सशस्त्र जवानसभ आ सुरक्षा केन्द्र सञ्जाल रहल छल जकरा चितवनक सम्पूर्ण स्थानमे गस्ती करै लेल लगाएल गेल छल । गेन्डाक शिकार रोकथाम करवाक निमित्त सन् १९७० मे चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जके अनङ्कित कएल गेल आ सन् १९७३ मे एकर सुरूवाती रूपमे {{convert|544|km2|sqmi|abbr=on}}क क्षेत्र सामिल कएल गेल ।<ref name="adhikari">Adhikari, T. R. (2002). [http://www.sosrhino.org/news/Updatepoaching.pdf ''The curse of success''.] Habitat Himalaya - A Resources Himalaya Factfile, Volume IX, Number 3.</ref>
सन् १९७७ मे, निकुञ्जकें एकर वर्तमान क्षेत्र {{convert|932|km2|sqmi|abbr=on}}मे फैलाए कायम कएल गेल । सन् १९९७ मे नारायणी-राप्ती नदी प्रणालीक उत्तर आ पश्चिम तथा निकुञ्जक दक्षिण-पूर्वी सीमाविचमे आ साथे अन्तर्राष्ट्रिय सिमाना भारतबीच एकटा {{convert|766.1|km2|sqmi|abbr=on}}क मध्यवर्ती क्षेत्र जोड़ल गेल छल ।<ref name=nbrb07/>
==जलवायु==
चितवनमे वर्ष भरि उष्ण प्रदेशीय मनसुन जलवायुसंगे उच्च वर्षा होमए वला ठाम छी ।<ref name=Gurung1983/> ई क्षेत्र केन्द्रीय हिमाली जलवायुमे अवस्थित भेलाक कारण ई क्षेत्रमे मनसुन मध्य [[जुन]] सँ सुरु होइत अछि आ [[सितम्बर]]क अन्तमे जाए वर्षामे कमी आबैत अछि । याह १४-१५ सप्ताहक अवधिमे एतय वार्षिक २५०० मिमीसँ बेसी वर्षा होइत अछि ।
==पशुपंक्षी तथा जानवरसभ==
ई निकुञ्जमे विशेष करि एक सिङ्गवला [[गेन्डा]] आ [[बाघ]]क लेल प्रख्यात अछि । ई निकुञ्जमे ४३ प्रजातिक स्तनधारी प्राणी, ४५० प्रजातिक पंक्षी आ ४५ प्रजातिक जलथलचर पाबल जाइत अछि । एतय रहल प्रमुख स्तनधारी प्राणीसभमे [[हरिण|मृग]], [[चित्तल]], [[बानर]] तथा [[लङ्गुर बानर]] आदि छी ।
==साहित्य==
* पंक्षी संरक्षण नेपाल (२००६) '''चितवनका पंक्षीहरू''' ([[नेपाली भाषा]]मे) ५४३ प्रजाति उल्लिखित । राष्ट्रिय निकुञ्ज विभाग तथा वन्यजन्तु संरक्षण तथा सहभागिता संरक्षण कार्यक्रम II, काठमाडौंमे प्रकाशित
==मिडिया==
ई निकुञ्जक एक
==चित्रदीर्घा==
<gallery mode=packed>
File:Chitwan national Park.jpg|चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज- [[हात्ती]] संग मज्जा करैत बालक
File:Sunset at Chitwan National Park.jpg|चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज- सुर्यास्त दृश्य
File:Hornless one horned rhino.JPG|चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज- [[एकसिङ्गल गेन्डा]]
File:Chitwan National Park (2010)-58.jpg|चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज- जानवरसभ
File:Chitwan National Park (2010)-87.jpg|चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज- हात्ती सफारी
File:Chitwan National Park (2010)-
</gallery>
Line ६९ ⟶ ७८:
{{Commonscat|Chitwan National Park|चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज}}
==एहो सभ
{{नेपालक राष्ट्रिय निकुञ्जसभ}}
| |||