होलीक बारेम पौराणिक भनाइ अनुसार प्राचीन समयमा अथवा [[सत्य युग]]मे नास्तिक हिरण्यकश्यपु नामक एक गोटे [[राक्षस]]क जन्म भेल छल । हिरण्यकश्यपुक भगवान [[विष्णु]] [[नृसिंह अवतार]]म प्रकट भक संघहार केलक । हिरण्यकश्यपुक सुपुत्र भक्त [[प्रह्लाद]] छल । भक्त प्रह्लाद भगवान विष्णुक निक भक्त छल । आफ्नैअपन छोरापुत्र प्रह्लाद भगवान विष्णुलाईविष्णुक भज्नेभजन गरेकोकरैत हिरण्यकश्यपुलाईहिरण्यकश्यपुक मनरास परेकोनै थिएनभेल । त्यसैलेअहिल उसलेओ प्रह्लादलाईराजा मार्नप्रह्लादक धेरैमारक योजनाहरूलेल बनाएकोयोजनासभ थियोबनावैत छल । एक योजना अनुसार हिरण्यकश्यपुलेहिरण्यकश्यपु छोरालाईपुत्रके अग्निकुण्डमाअग्निकुण्डमे हालेरफेक मार्नमाइर आफ्नीअपन बहिनीबहिन होलिका(''जसलाईजे अग्निलेअग्निसँ पनिनै डढाउन नसक्नेडहत वरदान पाएकीभेटल थिइन्छल'')लाईक जिम्मा दिएका थिएदेलक । दाजुकोहिरण्यकश्यपुक आदेशानुसार होलिका प्रह्लादलाईप्रह्लादक काखमाकाखम लिएरलक अग्निमाअग्निम बस्दावैठ आगोलेआगनि धर्मकोधर्मक साथ दिएकोलेदेलक होलिकाहोलिक जलेरडहैक नष्ट भइन्भेल प्रह्लादक तरकिछ प्रह्लादलाईनै केहीभेल भएन । होलिका दहनकै खुसियाली मनाउन आपसमा रङ्ग र अविर छरेर होली पर्व मनाउने परम्परा चलेको धार्मिक मान्यता रहिआएको छ । भने अर्को एक प्रसङ्ग अनुसार [[द्वापर युग]]मा [[कृष्ण|श्रीकृष्ण]]लाई मार्ने उद्देश्यले दूध खुवाउन गएकी कंशकी शेना पुतना नामकी राक्षसनीलाई उल्टै कृष्णले मारिदिनु भएकाले त्यसको शवलाई ब्रजवासीहरूले यसै दिन जलाएर आपसमा रङ्ग र अबिर छरी खुसियाली मनाएकोले त्यसैको सम्झनामा अद्यावधिक चीरदाह गरी होली खेल्ने परम्परा चलेको भनाइ रहेको छ ।<ref>विभिन्न हिन्दू धार्मिक ग्रन्थहरू</ref> होली हिन्दूहरूको अत्यन्त प्राचीन पर्व हो । [[इतिहासकार]]हरू मान्छन् कि यस पर्वको प्रचलन आर्यहरूमा पनि थियो। यस पर्वको वर्णन अनेक [[पुरातन]] [[धार्मिक पुस्तक]]हरूमा पाइन्छ । [[नारद पुराण]] र [[भविष्य पुराण]] जस्तो प्राचीन [[हस्तलिपी]]हरू र [[ग्रन्थ]]हरूमा पनि यस पर्वको उल्लेख छ। [[भारत]]मा पर्ने विंध्यक्षेत्रको राम गढ भन्ने स्थानमा स्थित ईसा भन्दा ३०० वर्ष पुरानो एउटा [[अभिलेख]]मा पनि यसको उल्लेख छ। [[संस्कृत]] [[साहित्य]]मा [[वसन्त ऋतु]] र वसन्तोत्सव अनेक कविहरूको प्रिय विषय थियो
