|
[[फाइल:Madhubani painting.jpg|thumb|मधुबनी चित्रकला]]
[[फाइल:Craftswoman at work.jpg|thumb|चित्र बनबैत महिला कलाकार]]
'''मधुबनी चित्रकला''' [[मिथिलान्चलमिथिलाञ्चल क्षेत्र]] जेना बिहारक [[दरभंगा]], [[मधुबनी]] एवम [[नेपाल]]क कुछ क्षेत्रक प्रमुख [[चित्रकला]]छी । प्रारम्भमे [[रंगोलीरङ्गोली]]क रुपमे रहैक बाद ई कला धिरे-धिरे आधुनिक रूपमे कपडा, दिवार एवम कागज पर उतैर गेल । [[मिथिला]] महिलासभद्वारा शुरू कएल गेल घरेलु चित्रकलाक पुरुषसभ सेहो अपना लेने अछि ।
== इतिहास ==
मानल जाएतजाइत अछि ई चित्र राजा जनक [[राम]]-सीताक विवाहक दौरान महिला कलाकारसभसँ बनबेने छल । पहिले त खाली पैग जातिक महिलासभ (जेना ब्राह्मण)क ई कलाक बनाबैक अनुमति छल लेकिन समयक साथ ई सिमासभ सेहो खत्म भ गेल । आई मिथिलान्चलकमिथिलाञ्चलक बहुत गामसभक महिलासभ इ कलामे दक्ष अछि । अपन असलि रूपमे त ई पेन्टिङ गामसभक माइटसँ लेपल गेल बस्तीसभमे देख भेटैत छल , लेकिन एहिकइ आब कपडा आ पेपर पर खुब बनाएल जाएतजाइत अछि । समयक साथ साथ चित्रकारक एहि विधामे पासवान जातिक समुदायक लोगसभद्वारा राजा शैलेशक जिवन वृतान्तक चित्रण सेहो कर जाए लागल । एहि समुदायक लोग राजा सैलेशक अपन देवताक रूपमे पुजा सेहो कर लागल ।
== विशेषता ==
== विधिसभ ==
चटख रंगकरङ्गक इस्तमाल खुब कएल जाएतजाइत अछि । जेना गाढा लाल रंगरङ्ग, हरियर,बुल्लु आर करिया । कुछ हल्का रंगसँरङ्गसँ सेहो चित्रमे निखार आनल जाएतजाइत अछि, जेना-पियर, गुलाबि आ नेबो रंगरङ्ग । ई जाएनक परेशान हेबै कि ई रंगकरङ्गक घरेलु समानसँ बनाएल जाएतजाइत अछि, जेना-हरदि, केलाक पता, लाल रंगकरङ्गक लेल पिपलक छाल प्रयोग कएल जाएतजाइत अछि । आर दुध। भितरक चित्रक अलावा अल्पनाक सेहो [[बिहार]]मे बहुत चलन अछि । एहिक बैठक या दरबाजावक बाहर बनाएल जाएतजाइत अछि । पहिले एकरा एहिद्वारे बनाएल जाएतजाइत छल ताकि खेतमे बालीक उब्जाउ बढियासँ होए मुदा आइकाइल एकरा घरक शुभ काममे बनाएल जाएतजाइत अछि । चित्र बनाबक लेल सलाईक काठी आ बासक कलमक प्रयोगमे आनल जाएतजाइत अछि । रंगकरङ्गक पकर बनाबक लेल बबुलक वृक्षक लस्साक मिलाएल जाएतजाइत अछि ।
समयक साथ मधुबनी चित्रक बनाबक पाछुक मतलब सेहो बदल गेल अछि, मुदा ई कला अपनामे एते चिज समटने अछि कि ई आइयो कलाक कद्रदानक पहिल पसन्दमेसँ अछि ।
=== हातसँ निर्माण पेपर ===
चित्रणसँ पूर्व हातसँ निर्माण कागजक तैयार करक लेल कागज पर गाईक गोबरक झोर बनाक तथा एहिमे बबुलक लस्सा देल जाएतजाइत अछि । सुती कपडासँ गोबरक झोरक कागज पर लगाएल जाएतजाइत अछि आ रौदमे सुखाबक लेल राएख देल जाएतजाइत अछि ।
== प्रकार ==
[[File:Madhubani.jpg|thumb|300px|right|मधुबनी चित्रकला]]
मधुबनी चित्रकला देवाल, केन्वास एवम हातसँ निर्माण कागज पर वर्तमान समयमे चित्रकारसभद्वारा बनाएल जाएतजाइत अछि ।
=== भितर चित्र ===
मधुबनी [[भितर चित्र]] मे माइट (चिकनी) आ गाईक गोबरक मिश्रणमे बबुलक लस्सा मिलाक देवाल पर निपल जाएतजाइत अछि । गाईक गोबरमे एक खास तरहक रसायन पदार्थ होएक कारण देवाल पर विशेष चमक आइब जाएतजाइत अछि । एकरा घरक तिन खास जगह पर बनाबक परम्परा अछि, जेना- पुजास्थान, कोहबर कक्ष (विवाहितक कक्षमे) आर विवाह या कोनो खास उत्सव पर घरक बाहरि देवाल पर। मधुबनी पेन्टिङमे जेहि देवी-देवताक चित्रण कएल जाएतजाइत अछि, उ अछि- मा दुर्गा, काली, सीता-राम, राधा-कृष्ण, शिव-पार्वती, गौरी-गणेश आर विष्णुक दस अवतार इत्यादि। इ तस्विरक अलावा बहुत प्राकृतिक आर रम्य नजाराक सेहो पेन्टिङ बनाएल जाएतजाइत अछि। पशु-पक्षी, वृक्ष, फुल-पात आदिक स्वस्तिकक निशानिक साथ सजाएल-सवारल जाएतजाइत अछि ।
==एहो सभ देखी==
==ईहो देखु==
*[[मधुबनी]]
| 