ब्ल्याक डेथ, जेकरा पेस्टीलेन्स आओर प्लेग के रूप मे सेहो जानल जाइत अछि, मानव इतिहास मे फैलल सभसँ घातक महामारी छल, जेकर परिणामस्वरूप यूरेसिया आओर उत्तरी अफ्रीका मे ७५-२०० मिलियन लोग सभ के मृत्यु भेल छल, जे यूरोप मे १३४७ सँ १३५१ धरि उच्च सीमा पर छल। प्लेग मानल जाइत अछि जे जीवाणु येरसिनिया पेस्टिस के कारण होए वाला रोग छी, एही रोग के कारण मानल जाइत अछि। वाई पेस्टिस संक्रमण सँ सेप्टिक्यामिक आओर न्यूमोनिक प्लेग भऽ सकैत अछि मुद्दा अधिकांश सामान्यतः बुबोनिक प्लेग कऽ परिणाम होइत अछि। ब्ल्याक डेथ, जस्टिन कऽ प्लेग (५४२-५४६) के बाद दाखिल कएल गेल दोसर प्लेग महामारी छल। प्लेग यूरोपीय इतिहास के पाठ्यक्रम पर भारी प्रभाव के साथ-साथ धार्मिक, सामाजिक आओर आर्थिक उथल-पुथल के उत्पत्ति सेहो केनए छल।[१][२][३][४][५][६][७]

ब्ल्याक डेथ के उत्पत्ति संभवतः मध्य एसिया वा पूर्वी एसिया मे भेल छल, जतय सँ ई सिल्क रोड के साथ-साथ १३४७ धरि क्रीमिया धरि पहुँच गेल छल। ओहि ठाम सँ, ई संभवतया ओ काला मूस सभ पर रहै वाला (परिजिवी) वाला पिस्सू द्वारा, जे जेनो मर्चेन्ट जहाजसभ पर यात्रा करैत छल, जे कि ओ पूरे क्षेत्र मे फैल गेल छल। भूमध्य बेसिन आओर अफ्रीका, पश्चिमी एसिया आओर बाँकी यूरोप धरि कन्स्टेन्टिनोपल, सिसिली आओर इतालवी प्रायद्वीप के माध्यम सँ पहुँचैत छल।[८][९]

अनुमान अछि जे ब्ल्याक डेथ के कारणसँ, यूरोप के ३०% सँ ६०% जनसंख्या के मृत्यु भेल छल। कुल जोडि के, प्लेग १४हम शताब्दी मे विश्व के जनसंख्या के अनुमानित ४७५ मिलियन सँ घटि के ३५०–३७५ मिलियन करि देने होएत। यूरोप के जनसंख्या के अपन पिछला स्तर धरि ठीक होए मे २०० साल लगि गेल। २०हम शताब्दी के शुरुवात धरि दुनिया भर के विभिन्न स्थानसभ पर प्लेग के प्रकोप जारी रहल छल।[१०][११][१२][१३][१४] [१५] [१६][१७]


नाम सम्पादन करी

पिछला विपत्तिसभ सम्पादन करी

१४हम शताब्दी के प्लेग सम्पादन करी

कारण सम्पादन करी

ट्रान्समिशन सम्पादन करी

लक्षण सम्पादन करी

परिणाम सम्पादन करी

डीएनए प्रमाण सम्पादन करी

वैकल्पिक स्पष्टीकरण सम्पादन करी

पुनरावृतिसभ सम्पादन करी

दोसर प्लेग महामारी= सम्पादन करी

तेसर प्लेग महामारी सम्पादन करी

१९हम शताब्दी सम्पादन करी

अन्य सम्पादन करी

मृत्यु दर सम्पादन करी

सांस्कृतिक चित्रण सम्पादन करी

सन्दर्भ सामग्रीसभ सम्पादन करी

  1. Gould, George Milbry (1966) (enमे). Anomalies and Curiosities of Medicine. Blacksleet River. प॰ 617. आइएसबिएन 978-1-4499-7722-1. https://books.google.com/?id=TDZvCfUVO0QC&dq=75000000+black-death+dupony. 
  2. ABC/Reuters (29 January 2008)। "Black death 'discriminated' between victims (ABC News in Science)"। Australian Broadcasting Corporation। 20 December 2016 कऽ मूल रूप सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 3 November 2008 {{cite news}}: |author= has generic name (help)
  3. "Black Death's Gene Code Cracked"Wired। 3 October 2001। 26 April 2015 कऽ मूल रूप सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 12 February 2015
  4. "Health: De-coding the Black Death"। BBC। 3 October 2001। 7 July 2017 कऽ मूल रूप सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 3 November 2008
  5. Aberth, John (13 September 2013). From the Brink of the Apocalypse: Confronting Famine, War, Plague and Death in the Later Middle Ages. आइएसबिएन 9781134724802. https://books.google.com/?id=nXvdAAAAQBAJ&pg=PP1&dq=death+toll+from+plague#v=onepage. 
  6. Deleo, Frank R.; Hinnebusch, B Joseph (2005)। "A plague upon the phagocytes"। Nature Medicine11 (9): 927–928। doi:10.1038/nm0905-927PMID 16145573
  7. "Economic life after Covid-19: Lessons from the Black Death"The Economic Times। 29 March 2020।
  8. "Plague"World Health Organization। October 2017। 24 April 2015 कऽ मूल रूप सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 8 November 2017
  9. Firth, John (April 2012)। "The History of Plague – Part 1. The Three Great Pandemics"jmvh.org। 2 October 2019 कऽ मूल रूप सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 14 November 2019
  10. Hollingsworth, Julia। "Black Death in China: A history of plagues, from ancient times to now"CNN। 6 March 2020 कऽ मूल रूप सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 24 March 2020
  11. Bramanti, Barbara; Stenseth, Nils Chr; Walløe, Lars; Lei, Xu (2016)। "Plague: A Disease Which Changed the Path of Human Civilization"। Advances in Experimental Medicine and Biology918: 1–26। doi:10.1007/978-94-024-0890-4_1ISBN 978-94-024-0888-1ISSN 0065-2598PMID 27722858
  12. Wade, Nicholas (2010-10-31)। "Europe's Plagues Came From China, Study Finds"The New York Times (अमेरिकी अंग्रेज़ीमे)। ISSN 0362-4331। 4 November 2010 कऽ मूल रूप सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 2020-03-01
  13. "Black Death | Causes, Facts, and Consequences"Encyclopædia Britannica (अंगरेजीमे)। 9 July 2019 कऽ मूल रूप सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 2020-03-01
  14. Wade, Nicholas। "Black Death's Origins Traced to China"query.nytimes.com (अंगरेजीमे)। अन्तिम पहुँच 2020-03-01
  15. Austin Alchon, Suzanne (2003). A pest in the land: new world epidemics in a global perspective. University of New Mexico Press. प॰ 21. आइएसबिएन 978-0-8263-2871-7. https://books.google.com/?id=YiHHnV08ebkC&pg=PA21. अन्तिम पहुँच तिथि: 16 October 2015. 
  16. "Historical Estimates of World Population"। Census.gov। 2 May 2019 कऽ मूल रूप सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 28 April 2019
  17. Jay, Peter (17 July 2000)। "A Distant Mirror"TIME Europe156 (3)। मूलसँ 25 July 2008 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 25 January 2018

बाह्य जडीसभ सम्पादन करी

एहो सभ देखी सम्पादन करी